संपी आणि तिचं धमाल जग (आतापर्यंतची पूर्ण कथा एकत्रित)

 

नमस्कार!

संपीची कथा एकत्रित कुठे वाचता येईल अशी बर्‍याच जणांकडून विचारणा होत असल्यामुळे आतापर्यंतची संपूर्ण कथा सलग इथे उपलब्ध करून देतेय.

 

1

 

एक मोठी जांभई देऊन संपी पलंगावरुन उठली. आजूबाजूला पाहिल्यावर तिच्या लक्षात आलं की दुपार झालीये आणि रोजच्या प्रमाणे आजही आपण माती खाल्लीये. स्वयंपाकघराच्या दारातून हळूच डोकावून तिने पाहिलं. आई ओटा पुसत होती. आता तो पुसून झाल्यावर ती आपल्याकडे वळणार हे संपीच्या चाणाक्ष मनाने लगेच ओळखलं. आणि मग वायू वेगाने हालचाली करत तिने शून्य मिनिटांत एकदा डावीकडे आणि एकदा उजवीकडे ब्रश फिरवून दात घासले. जवळपास वादळ वेगाने बादलीभर पाणी अंगावर ओतून आंघोळ उरकली. आणि मग हाताला लागतील ते कपडे अंगावर चढवून ती हॉल मध्ये दिसेल तो पेपर उघडून वाचत असल्याचा आव आणत येऊन बसली.

संपीची आई हात पुसत बाहेर आली. समोर पेपर उघडून बसलेली संपी. आईने काही न म्हणता पंखा चालू केला. आणि मग खुर्चीवर टेकत म्हणाली,

“तो कालचा आहे. झोप झाली असेल तर आजचा टीव्हीच्या बाजूला ठेवलाय.”

संपीने लगेच पेपर वरची तारीख पहिली. खरच कालची होती. पेपरच्या आडूनच जोरात डोळे मिटून घेत ती स्वत:च्या मूर्खपणावर चरफडली. आणि मग मुकाट्याने त्या पेपरची घडी घालून तो जागच्या जागी ठेऊन आजचा उघडून येऊन बसली.

पुन्हा आईचं मिश्किल वाक्य कानांवर पडलं,

“आज भल्या पहाटे उठलेली दिसतेयस. अंधारात कपडे सुलटे की उलटे दिसलं नाही बहुतेक.”

पुन्हा पेपरच्या आडून संपीने कपड्यांकडे पाहिलं, चक्क उलटे होते. हौसेने शिऊन घेतलेल्या त्या फ्रिलच्या ड्रेसची आतली सगळी अस्ताव्यस्त शिवण छानपैकी सगळीकडून प्रदर्शित होत होती. तिने पुन्हा जोरात डोळे मिटले. यावेळी जराशी जीभ पण बाहेर आली. वरच्या आणि खालच्या दातात घट्ट दाबलेली. मग आईची नजर टाळून पेपर बाजूला ठेऊन ती तशीच आतल्या खोलीत पळाली. आत जाऊन स्वत:च्या (नेहमीच्या) वेंधळेपणावर स्वत:शीच हसली.

आणि अशा प्रकारे आजचा गाढ झोपेतून पृथ्वीवर अवतीर्ण झाल्यानंतरचा युद्धप्रसंग हसतमुखाने पार पडल्याने संपीने सुस्कारा सोडला.

थोड्या वेळाने संपीचे बाबा घरी आल्यावर, जेवताना, आजचा दिवस आईच्या ठेवणीतल्या शिव्या न खाता इतका छान कसा उगवला ते संपीच्या लक्षात आलं. ताटात आज वरण-भात-भाजी-पोळी नामक जेवण नव्हतं तर आईच्या दाव्या नुसार ‘दाळ-बाटी’ होती. काल टीव्ही वर पाहिलेली रेसिपी आज ताटात अवतरली होती. संपी तशी साधारण मध्यमवर्गीय असल्यामुळे तिच्या घरचे एकत्रच जेवायला बसत.  तेही खाली जमिनीवर. मध्यमवर्गीय म्हणजे जुने मध्यमवर्गीय बरंका. ईएमआय भरणारे आणि डायनिंग टेबलावर जेवणारे नवे मध्यमवर्गीय नाही. मधोमध सगळे पदार्थ ठेवलेले आणि त्याभोवती सगळ्यांची पानं वाढलेली. सगळ्यांची म्हणजे, संपीचे बाबा, संपीचे आजोबा, संपीची धाकटी बहीण, संपीची आई आणि स्वत: संपी यांची. तर, ताटातला तो पदार्थ टकामका पाहत सर्वांनी येणार्‍या प्रसंगासाठी मनाची तयारी सुरू केली. संपीची आई सगळ्यांच्या चेहर्‍यांकडे चातका सारखी पाहत होती. कोण पहिला घास घेतोय, आणि ‘दाळ-बाटी’ कशी झालीये ते सांगतोय याकडे तिचं लक्ष लागलेलं.

संपीने पहिला घास घेतला. बाटी नामक दगडी वाटावी अशी वस्तु तिच्या दातांना दाद देईना. मग तिने आईची नजर टाळून सरळ खाली मान घालून वाढलेलं पोटात ढकलायला सुरुवात केली. संपीचे आजोबा काही न बोलता नुकत्याच बसवून घेतलेल्या कवळीच्या जोरावर तो बाटीचा युद्धप्रसंग पचवू लागले. संपीची बहीण अजून तशी ‘बाल’ असल्याने तिने तिचा मोर्चा वरण-भाताकडे वळवला. आता उरले संपीचे बाबा. येणार्‍या बाक्या प्रसंगाची कल्पना न येता पहिला घास खाल्ल्या-खाल्ल्या ते नकळत बोलून गेले आणि पस्तावले,

“दाळ-बाटी आहे की दगड-बाटी?”

बास! संपीच्या आईचा चेहरा पडला. मग डोळ्यांत पाणी. मग ती उपसत असलेल्या कष्टांची यादी. मग डोळ्याला पदर. मग कधी कसली हौस म्हणून नाही ते दिवसभर राब-राब राबते पण माझ्या मेलीच कोणाला कौतुकचं नाही इथपर्यंत क्रॉसिंग वरुन जाणार्‍या रेल्वेप्रमाणे धाड-धाड गाडी समोरुन सरकली. त्यापेक्षा डाळीमधले दगड परवडले अशी संपीच्या बाबांची अवस्था झाली. मग संपीच्या आईच्या  तारसप्तका मधल्या पार्श्वसंगीतासह सार्‍यांची जेवणं कशी-बशी पार पडली.

 

संपीची दहावीची परीक्षा झालेली होती. सुट्ट्याही संपत आलेल्या. कधीही निकाल लागतील असे दिवस. दहावीचं पूर्ण वर्ष मोल-मजुरी केल्यासारखी संपीने पूर्ण सुट्टी लोळून काढली होती. सकाळ ही संकल्पना तिच्या लेखी अस्तित्वातच नव्हती. तशा संपीच्या सगळ्याच संकल्पना जराशा वेगळ्याच होत्या. त्या कशा ते तुम्हाला हळू-हळू कळेलच.

तिन्हिसांजेला संपी डायरीत तोंड खुपसून काहीतरी करत बसली होती. काय ते तिचं तिलाच ठाऊक. एवढ्यात दोन घर सोडून पलिकडच्या सुमा काकू पदराखाली काहीतरी झाकून घेऊन आल्या. समोर संपी बसलेली. दोन हाका मारल्यावर तिने वर पाहिलं.

“संपे, अगं तुला आवडतात म्हणून ताजे अप्पे घेऊन आलेय.”

त्यांचं हे वाक्य कानांवरुन उडवत ती सरळ आईला पाठवते म्हणत आत पळाली.

“अगं, हे घेऊन तरी जा.”

आतून संपीची आई बाहेर आली.

“अहो सुमा ताई कशाला.. मी करणारच होते उद्या.”

हे ऐकून संपीने आत मान हलवली.

“राहुद्या हो, आवडतात संपीला म्हणून आणले.”

 

“मी पण आज दाल-बाटी केली होती. पण अहो बिघडलीच थोडी.”

दोघींच्या मग चांगल्याच गप्पा सुरू झाल्या.

संपीचा जीव आतमध्ये कासावीस होत होता. तिची डायरी बाहेरच राहिली होती. आता ती जाऊन आणावी तर सुमा ककुशी बोलावं लागणार. मुळात कमी बोलणार्‍या संपीला मोठी माणसं दिसली की तर अजूनच बावरल्या सारखं, गोंधळल्यासारखं व्हायचं. पण, कोणातरी सोम्या-गोम्याच्या लग्नावर त्यांचा विषय घसरल्यावर मात्र आता यांच्या गप्पा काही लवकर आवरत नाहीत म्हणत संपी उठली आणि हळूच डायरी उचलून आणावी म्हणून बाहेर आली. त्या दोघीना गप्पांमध्ये दंग पाहून तिने डायरी उचलली आणि ती आत यायला वळणार इतक्यात सुमा काकुंचा आवाज तिच्या कानांवर पडला,

“काय गं संपे, हे काय घातलंयस तू?”

संपीने स्वत:च्या कपड्यांकडे एकदा वाकून पाहिलं. तिला वाटलं पुन्हा उलटेच घातले की काय आपण! पण नाही सुलटे होते की.. तिला कळेना नक्की काय बिघडलय.

“अगं.. दोन तू बसतील की यात. कुठून घेतलंस हे. आजकालच्या पोरी ना.. काहीही घालतात अगदी. आणि जरा टिकली लावावी गं, बरं दिसतं ते..”

झालं आता यांचं पुन्हा सुरू म्हणत संपीने जराशा रागातच आईकडे पाहिलं आणि मग सरळ आत निघून आली. शी किती बोरिंग असतात ही मोठी माणसं. ती स्वत:शीच पुटपुटली. आणि पुन्हा डायरीत तोंड खुपसून बसली.

 

सध्या तिच्या घरात एकच चर्चा होती. संपीचा निकाल. आणि त्यानंतरचं अडमिशन. पण तो खरंतर चर्चेचा विषय नव्हताच तसा. कारण दहावी झाल्यावर काय करायचं असतं तर सायन्स घ्यायचं असतं. बास. हाच अल्टिमेट प्रोटोकॉल. तुमचे मार्क चांगले असतील तर गुणवत्तेवर घ्या आणि नसतील तर पैसे मोजून घ्या. पण सायन्सच घ्या. तर संपीसुद्धा सायन्सच घेणार होती. तिची तशी मनाची तयारी पण झालेली होती. आत्तापासूनच तिला एंजिनियर झाल्याची स्वप्नंही पडू लागली होती. आजूबाजूला अमक्याची ही किंवा तमक्याचा तो अशी एखादी सक्सेस स्टोरी असतेच सतत ऐकलेली किंवा ऐकवली गेलेली. तशी ती संपीनेही ऐकली होती. आणि इंजिनियर होणे म्हणजे एकंदर आयुष्याचं सार्थक होणे असं काहीसं चित्र तिच्या डोळ्यांसमोर तयार झालं होतं.

 

दुसर्‍या दिवशी सकाळी स्वप्नातच कोणीतरी जोरात ओरडतंय की काय असं वाटून संपी दचकून जागी झाली. पाहते तर काय तिची लहान बहीण खरंच ओरडत होती.

‘संपे, उठ निकाल लागलाय”

हो. संपीची तिच्यापेक्षा बरीच लहान बहीण तिला नावानेच हाक मारायची.

संपी खडबडून जागी झाली.

“आज निकाल लागणार होता काय?”

डोळे चोळत झोपेतच ती बडबड्ली आणि आईचा कानोसा घेत हळूच बाथरूमकडे पळाली.

 

2

 

मोजून दहा कम्प्युटर असलेल्या त्या छोटेखानी नेटकफे मधल्या एका कम्प्युटर स्क्रीन समोर संपी बसली होती. भिंतीला चिटकुन. तिच्या बाजूला संपीचे बाबा. आणि त्यांच्या बाजूला उभा होता त्या कॅफेचा तो पोरगेलासा मालक. आत शिरल्या शिरल्या उजव्या हाताला त्याचं टेबल होतं. आणि त्याच्यामागे डावीकडे पाच आणि उजवीकडे पाच असे कम्प्युटर पार्टिशन करून ठेवलेले. प्रत्येक पीसी समोर एका माणसाला बसता येईल न येईल अशी अरेंजमेंट. तो पोरगेलासा मालक संपीच्या बाबांसमोर जवळपास वाकून कर्सर फिरवत होता. संपी तिरकस नजरेने सारा प्रकार पाहत होती. तिने आधी प्रयत्न केला होता पण साइट वर एकदम लोड आल्याने ती जॅम झाली होती. आणि रिजल्ट काही केल्या दिसत नव्हता. संपीला मुळात इथे यायचंच नव्हतं. दुपारी कळेलच की शाळेत निकाल म्हणून तिने सगळ्यांना समजावण्याचा खूप प्रयत्न केला. पण तिच्या रिजल्ट विषयी ती सोडून सारेच अति उत्सुक असल्याने तिला मनाविरुद्ध यावं लागलं होतं. त्यात तिच्या बाबांचं बोलणं. ‘आता माझं एमएससीआयटी झालंय हे त्या नेटकफे वाल्या पोराला सांगायची काय गरज होती!’ ती मनातल्या मनात चरफडली. तो पोरगा आपण सॉफ्टवेअर इंजीनियरच आहोत अशा आविर्भावात बोलत-वागत होता.

चार-पाच मिनिटं खटपटी केल्यावर एकदाचा स्क्रीनवर निकाल झळकला.

‘संपदा मिलिंद जोशी, 89.09%’

निकाल पाहून संपी चाट पडली. तिचे विस्फारलेले डोळे आणि उघडलेल तोंड मिनिटभर तसंच राहिलं. ‘एवढे मार्क पडलेयत आपल्याला?’ तिने पुन्हा एकदा नाव चेक केलं. संपीचे बाबा तर एकदम ढगात.

‘मग हुशारच आहे आमची संपी!’ त्या पोराकडे पाहून ते म्हणाले. संपीने एव्हाना तोंड मिटलं होतं.

घरी आल्यावर एकदम सगळं वातावरणच पालटलं. रोज तिचा यथेच्छ शिव्याभिषेक करणारी संपीची आई आज चक्क तिचं कौतुक करताना थकत नव्हती. संपीची धाकटी बहीण न भूतो न भविष्याती इतक्या आदराने तिच्याकडे पाहत होती. एक-दोनदा तर भावनेच्या भरात ती चक्क संपीला ताई वगैरे म्हणाली. ‘एवढी ताकद असते दहावीच्या निकालात?’ संपी मनातल्या मनात खुश होत स्वत:शीच पुटपुटली.

तो पूर्ण दिवस मग काही विचारू नका, दिवाळीला लाजवेल असा थाटमाट होता. दिवसभर नातेवाईकांचे फोन. संपीच्या आवडीचा बेत. शेजार-पाजर्‍यांच येणं-जाणं. आणि त्या प्रत्येकासमोर आईची पुन्हा-पुन्हा सेम इंटेंसिटीने वाजणारी एकच टेप.

‘मग. उगाच दिसत नाही रिजल्ट. वर्षभर अगदी इकडचे तिकडे झालो नाही आम्ही. टीव्ही बंद. कुठे जाणं-येणं नाही. आणि संपीनेही मान मोडेपर्यंत अभ्यास केला बरं. पहाटे चारला उठायची रोज..’

यावर संपीने जरासं दचकूनच आईकडे पाहिलं. तिला तर ते काही आठवत नव्हतं. हम आता गणिताची शिकवणीच सकाळी सहाची लावली असेल तर करणार काय ती तरी बिचारी. पूर्ण वर्ष तिथे जाऊन पेंगल्याचं मात्र तिला छान आठवत होतं. मुकाट्याने पेढे खात ती शांतपणे सगळ्यांचं बोलणं ऐकत बसली.

 

‘अमुकचा अमुक पण होता ना हो यावर्षी दहावीला?’

‘होता तर. काठावर पास आहे.’ शेजारच्या काकू.

‘हम्म, गावभर भिशी पार्ट्या करत फिरायची त्याची आई. काय वेगळं होणार होतं.’ संपीची आई.

‘नाहीतर काय! भारी हौस बाई त्यांना डामडौल दाखवण्याची. घराकडे लक्ष तसं कमीच असतं म्हणे.’ काकू.

‘हम्म, स्वत: झिजावं लागतं. मग घडतात मुलं. सोपं नाही ते. जाऊदे आपल्याला काय करायचंय.’ आई.

‘हो ना, आपल्याला घेऊन काय करायचंय.’

 

दुपारी मग रीतसर मार्कशीट आणायला संपी तिच्या मैत्रिणींसोबत शाळेत आली. बॅच मधल्या सगळ्यांची तिथे गर्दी. कोणाला किती पडले पाहण्याची उत्सुकता. जिथे-तिथे मुलांचे नि मुलींचे घोळके जमलेले. अर्थात मुलींचे वेगळे नि मुलांचे वेगळे. काही हजारांमध्ये लोकसंख्या असलेलं ते तालुका वजा गाव. अशा ठिकाणी तेव्हा तरी मुलं-मुली एकमेकांना सहज बोलण्याचा प्रघात नव्हता. आडून आडून चौकशा. चोरून पाहणं वगैरे प्रकार सर्रास. एखादी मुलांशी बोलणारी धीट मुलगी असलीच तर ती पूर्ण शाळेचा चर्चेचा हॉट विषय ठरायची. संपी तर काय फक्त तिच्या चार मैत्रिणींमध्येच पोपटासारखी बडबडायची. बाकी मुलं किंवा शिक्षक दिसले की हिची घाबरगुंडी उडालीच म्हणून समजा. मुलं हा तर परग्रहावरून आलेला कोणीतरी परग्रहीय प्राणी असल्यासारखा ती त्यांच्यापासून दहा हात लांबच राहायची.

मार्कशीट घेऊन बाहेर आल्यावर संपी खुश दिसत होती. तिच्या लाडक्या मुळे मॅडम नि तिचं भरपूर कौतुक केलं होतं. ती बाहेर आली तेव्हा तिच्या ग्रुप मध्ये ह्या विषयात तुला किती अन त्या विषयात मला किती अशा चर्चा चालू होत्या. त्यांच्यात, प्रत्येक ग्रुप मध्ये असते तशी इकडच्या-तिकडच्या सगळ्या चटपटीत बातम्या असणारी एक मैत्रीणही होती. तिला स्वत:ला मार्कांमध्ये तसा रस अतिशय कमीच. फर्स्ट क्लास मिळाला म्हणजे गंगेत घोडं न्हालं असा प्रकार. इंजीनियर किंवा डॉक्टर होणे वगैरे फालतू स्वप्नं तिची नव्हती.. तर ही नेहा, जोरात संपीची ओढणी खेचून हळूच सगळ्यांच्या कानात कुजबुजली,

‘ए ते बघ ते बघ, तो राणे कसा बघतोय त्या शिल्पाकडे. मी म्हटलं नव्हतं, त्यांचं काहीतरी सुरूये. आणि ती बघ ती शिल्पा पण कशी खुणा करतेय..’

नेहा दाखवत होती त्या दिशेला संपीने पाहिलं. बरंच लक्ष देऊन पाहिल्यावर तिला राणे आणि शिल्पा दिसले. पण ते काय खुणा करत होते, होते की नाही ते तिला शष्प समजलं नाही. जाऊदे म्हणत तिने शेजारच्या मधुला विचारलं,

“ए फर्स्ट कोण आलय काही कळलं का गं?”

मधुने चणे खात म्हटलं,

“अगं ती गम्मतच झालीये. सगळ्यांना वाटत होतं, ती अतिशहाणी सायली पहिली येईल. किती आव आणायची. पण झालय उलटच. तो अवचट पहिला आलाय. सायली पहिल्या पाचात पण नाही. ते बघ ते बघ तो अवचट.. भारीचे बाबा हा.. याला कधी अभ्यास करताना पाहिलं नाही मी. पण चक्क पहिला?”

संपीने एकवार त्याच्याकडे पाहिलं. आणि जणू पाहणं सुद्धा पाप असतं अशा विचाराने मान लगेच खाली वळवली. मग त्यांच्या चर्चा कुठलं कॉलेज, कोणता ग्रुप, इथेच राहणार की जिल्ह्याला जाणार वगैरे वगैरे अंगांनी पुढे जात राहिल्या. पण, त्यांचं गावातलं कॉलेज तसं बर्‍यापैकी नावाजलेलं असल्याने त्या अवचट सकट बरेचजण संपीप्रमाणे तिथेच अॅडमिशन घेणार होते.

 

आता आपण ‘कॉलेज’ला जाणार’ या इतके दिवस विशेष न वाटणार्‍या पण आता अचानक अंगावर आलेल्या जाणिवेने जराशी धाकधूक मनात घेऊन संपी उशिरा कधीतरी झोपी गेली.

3

 

‘सुखकर्ता दु: खहर्ता वार्ता विघ्नांची--’

संपीची आई गल्लीभर ऐकू जाईल अशा आवाजात आणि 3क्ष वेगाने आरती म्हणत होती. आणि मधुन मधून,

‘संपे, आरती म्हणायला ये.’

असंही म्हणत होती. तेही हे वाक्य जणू काही आरतीचाच भाग आहे असं वाटावं अशा भन्नाट सुरांत.

पण बैठकीत टीव्ही वर कार्टून बघत बसलेली संपी ढिम्म हलली नाही. उलट त्या टॉम च्या कारनाम्यावर हसत बसली. ती असेच खीखी दात काढत असताना शेवटी तिची आईच हातात आरती घेऊन समोर येऊन उभी राहिली. काढलेले दात बंद करत संपीने निमूटपणे आरती घेतली. आणि एकवार पैठणी नेसलेल्या आईकडे पाहून आश्चर्याने म्हणाली,

‘अगं कोणाचं लग्न-बिगनय का? एवढी का तयार झालीयेस तू?’

यावर लुंगी नेसून लोडला टेकून वर्तमानपत्र वाचत बसलेल्या संपीच्या बाबांकडे एक कटाक्ष टाकून तिची आई म्हणाली,

‘नाही. वीस वर्षांपूर्वी मीच केलय म्हणून तयार झालेय..’

‘म्हणजे?’ संपीचा प्रश्नार्थक चेहरा.

यावर ‘बाप तशी लेक’ म्हणत कपाळाला हात लावून संपीची आई आत निघून गेली.

मग तोंडासमोरचा पेपर जरासा बाजूला सारून संपीचे बाबा हळू आवाजात संपीला म्हणाले,

‘अगं वडाला गळफास द्यायचा दिवस आहे आज. त्याचीच तयारीये ही सगळी. आता जातील या सगळ्या गल्लीतल्या बायका मिरवत वडाकडे. वटपौर्णिमा आहे आज.’

एवढ्यात हातात एक मोठं ताट, त्यावर लोकरीने विणलेलं एक ताटझाकण टाकून आई बाहेर आली.

संपीच्या बाबांनी लगेच तोंड पेपर मध्ये खुपसलं.

गळयातल्या मंगळसूत्राकडे बोट दाखवत संपीची आई म्हणाली,

‘हो हो. गळफास कोणाला पडलाय ते दिसतंय बरं. तुम्ही बसा आरामात वाचन-बिचन करत. आम्ही करतो पूजा, लाटतो पुरण-पोळ्या, दाखवतो नैवेद्य.. सगळं काय ते बायकांना. या पुरूषांना मोकाट सोडलय आपल्या सणवारांनी.’

तुच्छतामिश्रित कटाक्ष टाकून संपीची आई घराबाहेर पडली.

एकदा तिच्या पाठमोर्‍या आकृतीकडे आणि एकदा पेपर आडून आई गेली का बघणार्‍या बाबांकडे पाहून संपीने पुन्हा तिची नजर टॉम अँड जेरी वर स्थिर केली. आणि मग पुन्हा तिचं खो-खो सुरू.

तेवढ्यात दराबाहेरून कोणीतरी मारलेली हाक तिच्या कानांवर पडली,

‘संपदा, संपे’

वळून बघेतो नेहा आत आली. आणि संपीला कार्टून्स बघताना पाहून तिच्या शेजारी बसत म्हणाली,

‘संपे, काय कार्टून बघतेस गं अजून. ते अमुक-अमुक चॅनेलवरच ‘कसम की कसम’ बघ त्यापेक्षा. ती मेहक घर सोडून जाणार आहे आज.’

‘कोण मेहक? काय कसम की कसम? ए मी नाही बघत त्या बोरिंग सिरियल्स. तूच बघ.’ संपी म्हणाली, ‘आणि काय गं, कुठे गायब आहेस रिजल्ट लागल्यापासून. आम्ही तुझ्या घरी जाऊन आलो.’

‘अगं, मी मावशीकडे जाऊन आले’ नेहा.

‘आणि अॅडमिशनचं काय?’ संपी.

‘ते झालं की. आजच घेतलं. कॉमर्स ला.’ नेहा.

‘अच्छा. चांगलंय. अजून कोण-कोणय कॉमर्सला?’ संपी.

‘तो घाटपांडे दिसला बाई. ती लांब केसांची मेघा पण होती. मी बघितलं तर साधी हसली पण नाही. तुसडी कुठली.’ इति नेहा.

‘काय गं आपला ग्रुप तुटणार आता.’ संपी.

‘तुटतोय कशाला. मी एकटीच तर आहे कॉमर्सला. बाकी तुम्ही सगळ्याजणी सायन्सलाच तर आहात. आणि मी काय, मी येत जाईन की सायन्सच्या बिल्डिंग मध्ये अधून-मधून.’

‘अगं सायन्स आहे पण math ग्रुपला मी आणि मधुच आहोत फक्त. बाकी राधाने बायो घेतलंय. आणि तेजुने आयटी. Divisions वेगळ्या असतील.’ संपी.

‘असं पण असतं काय? सायन्स वाले लोक बाबा तुम्ही. स्कॉलर. आमचं बरंय बाबा. निवांत एकदम.’

मग संपी आणि नेहाने गच्चीवर जाऊन बराच वेळ धुडगूस घातला. उद्या कॉलेजचा पहिला दिवस असल्याने संपीला उगाच धडधडत होतं. शिक्षक कसे असतील इथपासून, नवीन मैत्रिणी, वर्गातली मुलं, ‘सायन्सचा अभ्यास’, केमिस्ट्रि भलतीच अवघड असते म्हणे ब्वा.. इथपर्यंत बरेच विषय तिच्या डोक्यात घोंघत होते. त्यात नेहाने इकडच्या तिकडच्या खबरी पुरवून तिला बरंच ज्ञानही दिलं. दिवस कलल्यावर नेहा घरी गेली तशी उद्याचा विषय तात्पुरता बाजूला सारत संपी पुन्हा कार्टून्स समोर जाऊन बसली.

 

आज संपीचा कॉलेजचा पहिला दिवस म्हणून घरात बरीच लगबग होती. संपीच्या आजोबांनी संपी साठी नवीन पेन आणलं होतं. आई डबा बनवण्याच्या घाईत होती. संपीची लहान बहीण उगाच मध्ये-मध्ये घुटमळत होती. पण या सगळ्यात संपी कुठे होती? तर मॅडम अजून स्वप्नातच विहरत होत्या. आईच्या दहा हाकांना झोपेतच ‘पाचच मिनिटं’ असं म्हणत ती तासाभरापासून snooze करत होती. शेवटी सारे प्रयत्न थकल्यावर आई हातात लाटण घेऊन जेव्हा तिच्यासमोर येऊन उभी राहिली तेव्हा 9 चं पहिलं लेक्चर गाठायला संपी 8.20 ला उठली. एव्हाना मधु बाहेर येऊन बसली होती. डोळे चोळत तिच्याकडे पाहत संपीने नाहणीघरात धूम ठोकली आणि तिच्या नेहमीच्या हवाई वेगाने आणहिके उरकुन धावत-पळत बाहेर आली.

आईने दिलेला डबा बॅगेत ठेवत तिने आईच्या सांगण्यानुसार अनुक्रमे आधी देवाला मग आजोबांना मग आई-बाबांना धावता नमस्कार केला आणि कॉलेजच्या दिशेने सायकल हाकायला सुरुवात केली. कॉलेज सायकलने पंधरा मिनिटांच्याच अंतरावर होतं तरीदेखील दोघींना पोचायला उशीरच झाला. वर्गाबाहेर त्या पोचल्या तेव्हा वर्गात सर आलेले होते. पूर्ण वर्ग भरलेला. आणि दारात घामेघूम संपी, तिच्या बाजूला मधु. बॅग सांभाळत संपीने हळूच मधुला पुढे केलं. सगळ्यांच्या नजरा आता दोघींवर खिळलेल्या.

चाचरत मधुने विचारलं,

‘आत येऊ का सर?’

संपी तिच्यामागे खाली मान घालून उभी. तिने हळूच डोळ्यांच्या कोपर्‍यातून आत पाहिलं. थोडेफार ओळखीचे, थोडेफार अनोळखी चेहरे आत दिसत होते.

‘वाह! पाहिल्याच दिवशी उशीर. छान. नावं काय आहेत तुमची?’ सरांनी विचारलं.

‘मी मधुरा देशमुख’ मधु उत्तरली.

संपी तिच्याकडे पाहत तशीच उभी. आपल्याला पण नाव विचारलंय हे तिच्या गावीच नाही. पूर्ण वर्ग तिच्याकडे पाहतोय आणि ती मधुकडे.. शेवटी मधुने खूण केल्यावर तिच्या लक्षात आलं. आणि मग आपल्याकडे रोखून पाहत असलेल्या सरांकडे पाहत ती गडबडीत म्हणून गेली,

‘मी, मी संपी’

‘संपी?’ सर.

यावर आता पूर्ण वर्ग मोठ-मोठयाने हसला.

संपी मग ओशाळून खाली मान घालून म्हणाली, ‘संपदा जोशी’

तिच्या वेंधळपणावर सरही जरासे हसले आणि त्यांनी दोघींना आत बसायला सांगितलं.

दोघी मग शक्य तितक्या मागे आणि शक्य तितकं भिंतीच्या बाजूच्या बेंचवर जाऊन बसल्या..

 

4

 

एकामागून एक धडाधड लेक्चर्स चालू होती. संपी एका जुन्याच रजिस्टरचं मधलं पान दुमडून काहीतरी उतरवत बसली होती. नवीन वर्ग, नवं कॉलेज, नव्या मैत्रिणी, शाळे सारखं धाकाचं वातावरण नसणं या सगळ्याची तिला मजा वाटायला लागली. ओळखीच्या मुलींशी बोलणं, अनोळखी वाटणार्‍यान्चा कानोसा घेणं इ. इ. चालू होतं. त्यात दहावी बोर्डात कोणाला किती मार्क आहेत हे विचारणं आणि त्यावरून कोण किती ‘हुशार’ हे ठरवणं हे ज्याचं-त्याचं चालूच होतं.

प्राध्यापक विद्यार्थ्यांशी ओळख करून घेत होते. आपापल्या विषयांची तोंड-ओळखही करून देत होते. ‘मार्क’ कसे मिळवायचे, किती तास अभ्यास करायचा, पुस्तकं कुठली वापरायची (त्यात स्वत: च्या एखाद्या पुस्तकाची जाहिरात वगैरे आपसूक आलंच), एंट्रेन्स मध्ये ‘स्कोर’ कसं करायचं इ.इ. त्यांच्या मार्गदर्शनाचे विषय! प्रत्येकाला एकदम भरावल्यासारखं वाटायला लागलं. दहावीत झालं ते झालं पण आता इतका अभ्यास करायचा, इतका अभ्यास करायचा की COEP, VJTI सोडा थेट IIT च सर करायची असे संकल्प (?) मनातल्या मनात बांधले जात होते. संपी पण एकदम भारावलेली. आता फक्त फिज़िक्स, केमिस्ट्रि आणि मॅथ्स. बास. तिसरा विषय डोक्यात पण आणायचा नाही असा तिनेही मनोमन निग्रह (?) वगैरे केला.

एक खरं, की या सगळ्या ‘objective’ भारावलेपणात मूळचे phi, chem आणि math कुठेतरी कोपर्‍यात जाऊन बसलेले होते. मार्क, स्कोर, रॅंक आणि इंगिनीरिंगला अॅडमिशन हे खरे काय ते ‘विषय’. बाकी सगळं मिथ्या!

त्यादिवशी घरी आल्यावर संपीने फर्मान सोडलं, ‘नवी पुस्तकं हवी आहेत.. आजच्या आज.’ तिला आता एक दिवस काय एक क्षणही वाया जाऊ द्यायचा नव्हता. भारावलेपण हो दुसरं काय! मग याचा सल्ला घे, त्याला विचार, publication कुठलं चांगलं, कोणत्या पुस्तकातले प्रश्न हमखास विचारले जातात इ.इ. मौलिक मुद्दे ध्यानात घेऊन संपीची पुस्तक खरेदी पार पडली.

न भूतो न भविष्यती अशा उत्साहात सकाळी नऊ च्या कॉलेजसाठी संपी दुसर्‍या दिवशी चक्क ‘सात’ वाजता उठली. आई-बाबा आ वासून तिच्याकडे पाहतच राहिले. ‘पोरगी सुधारली’ वगैरे वाटायला लागलं त्यांना. घेतलेली पुस्तकं, विषयवार वह्या, हिरवी-नीळी-लाल-काळी इ पेनांचा गुच्छ असा सारा जामानिमा घेऊन संपी मधु यायच्या आत ‘तयार’ होऊन बसली होती.

कॉलेज मध्ये आल्यावर संपी आज चक्क पहिल्या रांगेतल्या बाकावर बसली. आणि गप्पा-बिप्पांना फाटा देत कालच घेतलेलं नियोजित लेक्चरच्या विषयाचं पुस्तक उघडून त्यात तोंड खुपसून बसली.. ध्यास हो ध्यास! ‘सर्क्युलर मोशन’ प्रकरणाचं नाव. वाह! आता ओळ अन ओळ पाठच करते असं म्हणत त्याच्यावर आडवा हात मारण्याच्या ती विचारात असतानाच तिला आजूबाजूचा आवाज एकदम शांत झाल्यासारखा वाटला. काय झालं म्हणून पहायला तिने मान वर केली. वर्गात पिन ड्रॉप सायलंस. संपीच्या बेंच च्या अगदी समोर परगावाहून आलेली नवी शहरी वाटावी अशी एक नवीन अॅडमिशन घेतलेली मुलगी अवचटशी बोलत थांबली होती. कोणी दाखवत नसले तरी वर्गातल्या प्रत्येकाचं लक्ष तिकडेच लागलेलं.  संपीने एकवार दोघांकडे पाहिलं आणि त्यांच्यापेक्षा तीच जास्त अवघडली. तिच्या अगदी समोर हा प्रकार चालू होता. ती नवीन मुलगी, दिशा की कोण, अवचटला गावात कुठले क्लास चांगले, पुस्तकं कोणती घेणार आहेस इ.इ. प्रश्न विचारत होती. आणि सुरुवातीला अवघडलेला अवचट नंतर काहीतरी जुजबी उत्तरं देऊन तिथून सटकण्याच्या प्रयत्नात होता. पण, दिशा काही थांबेचना. तिला काल कोणीतरी अवचट फर्स्ट आहे वगैरे सांगितलं होतं. कॉलेज मध्ये आलेले असले तरी असं एकदम सामोरं-समोर बोलणं त्यांच्या आजवरच्या घडणीला धक्का देणारंच होतं. आता पोरं नंतर हिच्यावरून आपली उडवणार हे अवचटला कळून चुकलं. इतका वेळ धीर धरून बसलेला तो, ‘तू अभ्यास कसा करतोस?’ असा दिशाचा प्रश्न ऐकून बादच झाला. त्याने समोर बसलेल्या संपीकडे पाहिलं आणि काही न सुचून तिला म्हणाला,

‘अरे हाय, तुला काल ते माझं केमिस्ट्रिचं पुस्तक हवं होतं ना?’

संपीने आधी इकडे-तिकडे बघितलं. त्याने पुन्हा तिला ‘अगं ते नाही का ते इनोर्गनिक केमिस्ट्रिचं?’. संपी चाट पडली. तिला ओ की ठो समजेना. समोर अवचट. त्याच्या बाजूला दिशा. आणि पूर्ण वर्गाचं लक्ष याच संभाषणाकडे लागलेलं. संपीचं ततपप सुरू.. एवढ्यात पुन्हा अवचट,

‘थांब मी आणलंय का पाहतो’ म्हणून तिथून सटकला.

दिशा ‘अरे थांब.. थांब..’ म्हणत त्याच्यामागे गेली. संपी पुरती ब्लॅंक. पुस्तकातली सर्क्युलर मोशन आता तिच्या डोक्यात घुमायला लागली होती. पुन्हा कधीही पहिल्या बाकावर बसायचं नाही असा मग तिने निश्चयच केला.

‘संपे, तू कधी मागितलंस गं पुस्तक त्याच्याकडे?’ शेजारच्या मधुने तिला विचारलं.

‘अगं, शप्पथ. मी नाई मागितलं. मी कशाला जाऊ त्याच्याशी बोलायला. खोटं बोलला तो साफ!’

संपी बावरून शपथा घेत म्हणाली.

‘वाटलंच मला. चल विचारू त्याला, असं खोटं का बोललास म्हणून. उगाच तुझं नाव खराब नको व्हायला.’ मधु जागची उठत म्हणाली.

तिला ओढून खाली बसवत संपी म्हणाली,

‘नको नको. बस गप्प. मी नाई येणार बाबा कुठे. मला नाही बोलायचं कोणाशी.’

आणि तिने पुन्हा तोंड ‘सर्क्युलर मोशन’ मध्ये खुपसलं.

 

त्यादिवशी दिशा आणि अवचट हा सर्वांसाठी दिवसभर चघळायला मिळालेला हॉट विषय होता. दिशा फुल्ल ऑन एटेन्शन सीक करत वावरत होती. आणि अवचट तिच्याकडे दुर्लक्ष करत मित्रांमध्ये बसून फिदिफीदी हसत होता. येणारे प्राध्यापक येऊन शिकवून जात होते. संपी प्रामाणिकपणे त्यांचा शब्द अन शब्द टिपून घेत होती. आणि घरी जाऊन त्या सगळ्याचं रिवीजन करायचं असंही तिने ठरवलं होतं. पण घरी आल्यावर मात्र टीव्हीवर चालू असलेलं टॉम अँड जेरी बघण्यात ती इतकी गढून गेली की कॉलेज, सर्क्युलर मोशन वगैरे सगळं तात्पुरतं तरी साफ विसरून गेली.

 

5

 

एकामागून एक दिवस भराभर जात होते. कधी सुरू झाली आणि कधी संपली कळायच्या आत अकरावी निघूनही गेली. आता बारावीचं वर्ष. म्हणजे अक्षरश: समरांगण. काॅलेजच्या सुरुवातीच्या दिवसात संचारणारा उत्साह चार दिवस टिकतो आणि मग पुन्हा येरे माझ्या मागल्या सुरू. पहिले आठ दिवस संपीही अभूतपूर्व उत्साहाने वावरली. पण नंतर हळूहळू, त्या दिसेल ती गोष्ट ‘पाठ’ करण्याच्या नादात तिच्या मेंदूला मुंग्या यायला लागल्या, मग निश्चयाला सुद्धा आणि मग आपसूकच वेळापत्रकालाही. वर्षभर तिने पहिलं लेक्चर जेमतेमच अटेंड केलं. ती आता ‘उशीरा येणारी वेंधळी संपी’ म्हणून काॅलेजात प्रसिद्धही झाली होती. 

 

वर्गात एव्हाना काही नाॅर्म्स सेट झालेले होते. काही स्काॅलर लोकांचे ग्रुप, काही उडाणटप्पूंचे ग्रुप, काही अवचट सारखे पहिले येणारे तर काही तळागाळातले, काही आपल्या स्टाईल मुळे प्रसिद्ध असणारे, काही चातुर्यामुळे. संपी मात्र या कशातही नव्हती. कोणाच्याही फारसा दृष्टीस न पडणारा, ठळक न जाणवणारा, पुढे नसणारा आणि मागेही नसणारा असा एक मधला पॅच सगळीकडे असतो. संपी त्यापैकी होती. कोणाच्या अध्यात-मध्यात नसणे, किंवा अंगभूत निरागसपणा किंवा कुठल्याच बाबतीत वागण्यातून तरी काॅम्पीटंट नसणे इ.इ. गुणांमुळे तसं तिचं प्रत्येकीशी छान जमायचं. प्रत्येकीला ती अशी आपली वाटायची. अगदी नवीन आलेल्या दिशासकट सगळे तिला येऊन मनातल्या गोष्टी सांगायचे. आणि तीही सार्यांचं सारं ‘ऐकुन’ घ्यायची. 

दिशाकडून बऱ्याच नवनव्या गोष्टी संपीला समजायच्या. दिशा बिनधास्त होती. भीड वगैरे तिला कशाचीच वाटायची नाही. त्यामुळे वर्गातल्या इतर खाली मान घालून फिरणाऱ्या मुलींमध्ये ती वेगळी दिसायची आणि पडायची सुद्धा. वाटेल तेव्हा अगदी सहजपणे मुलांशी जाऊन ‘बोलण्याचं’ दुर्दम्य धाडस तिच्यात होतं. तिच्या या स्वभावाला वर्गही आता पुरेसा सरावला होता. त्यामुळे चकित होणं वगैरे गोष्टी आता उरल्या नव्हत्या. एव्हाना मुलांपैकी दोघं-तिघं तिचे मित्रही झालेले होते. अवचट त्यापैकी नसला तरी तिचं-त्याचं बऱ्यापैकी बोलणं व्हायचं. ती तशी हुशारही होती म्हणा. पण, सध्या तिचं नाव जोडलं जात होतं ते शिर्केशी. अनिरुद्ध शिर्के. त्या दोघांची फिजिक्सची शिकवणी एक होती. संपीचं काॅलेज अकरावी-बारावी सायन्स प्रसिद्ध असल्याने बाहेरगावचे बरेच विद्यार्थी तिथे शिकायला यायचे. दिशा त्यापैकी एक असल्याने होस्टेलवर रहायची. एक-दोनदा शिकवणी संपल्यावर शिर्केला तिला होस्टेलवर सोडताना कोणीतरी पाहिलेलं होतं. तेव्हापासून बातमी वाऱ्यासारखी काॅलेजभर पसरली. पण दिशाने कधी असल्या गोष्टींना भीक घातली नाही. 

त्यादिवशी आॅफ लेक्चरमध्ये संपी, मधु आणि त्यांचा ग्रुप असंच काही टाईमपास करत बसलेले होते. वर्ग बराचसा रिकामाच होता. मागच्या एका बेंचवर दिशा एकटीच बसलेली संपीला दिसली. तिने मग दिशालाही त्यांच्यामध्ये बोलावलं. बाकीच्या जणींनी जराशी नाराजीच दर्शवली. पण त्यांच्या गप्पा रंगत गेल्या. काहीवेळाने मागच्या बाजुने शिर्के, त्या बसल्या होत्या तिथे आला. आणि त्याने दिशाला हाक मारली. सगळ्याजणींनी वळून पाहिलं. आणि मग शाॅक लागल्या सारख्या गप्प बसल्या. 

“काय रे?” काहीच न घडल्यासारखं दिशाने त्याला विचारलं. 

“इकडे ये ना, बोलायचंय थोडंसं.” तो. 

संपी उगाचच गारठली. दिशा उठून गेली. 

आणि मग इकडे बाकिच्या जणींनी संपीची कानउघाडणी  सुरू केली. 

‘कशाला बोलतेस गं तू तिच्याशी? ती ‘कशीये’ माहितीये ना!’ वगैरे वगैरे. 

संपी गप्प. तिला म्हणजे कळेचना काय करावं. दिशा तर आता तिची मैत्रीण होती. मैत्रिणीला असं कसं तोडून टाकायचं! पण मग तिचं वागणं? त्याचं काय करावं? हे असं बरोबर आहे का सारखं सारखं मुलांशी जाऊन बोलणं? आणि मग संपीला जाणवलं, आपण कन्फ्युझ्ड आहोत. दिशाचं वागणं बरोबर की चूक तिला ठरवता येत नव्हतं. ती ज्या गावात, वातावरणात वाढली होती, तिथे ते फारसं काय अजिबातच ‘चांगलं’ वगैरे समजलं जात नव्हतं. त्यामुळे तिचेही विचार तसेच झालेले.पण मग दुसरं मन म्हणत होतं, की दिशा तर तशी चांगली आहे. ती वाईट असं काही बोलत-वागत नाही आपल्याशी. संपीला कळेना. एकीकडे इतर मैत्रीणी आणि एकीकडे दिशा. संपी नकळत हळू-हळू दिशाशी जितक्यास तितकं वागू लागली एवढं मात्र खरं. 

 

त्यादिवशी केमिस्ट्रीचं प्रॅक्टिकल बऱ्यापैकी लांबल्यामुळे संपीला घरी यायला जरासा उशीरच झाला. संपीचं एकंदर राहणीमान बऱ्यापैकी गबाळंच. केस कधी तेलात माखून चापुन-चोपुन बसवलेले तर कधी एकदम विस्फारलेले. कपडे म्हणजे एखादा पंजाबी ड्रेस अन् त्यावर लटकवलेली ओढणी. ती सायकलच्या चाकात किंवा बॅगच्या चेनमध्ये अडकण्यासाठीच घेतलेली असायची. दिवसभराचं काॅलेज करुन बऱ्यापैकी थकुन अशाच काहीशा अवतारात ती घरी आली. दाराबाहेर थोड्या नव्या चपला पाहून थबकली आणि कोण आलंय? म्हणत घरात गेली. तिची मोठी आत्या आणि तिच्यापेक्षा एखाद दोन वर्षांनी मोठी आत्येबहीण घरी आले होते. ही आत्या काही संपीला फारशी आवडायची नाही. एकतर ती उगाच जाता-येता संपीच्या आईला टोमणे मारायची. आणि दुसरं म्हणजे स्वत:च्या लेकीचं इतकं कौतुक करायची, इतकं कौतुक करायची की संपीला नुसतं कानकोंडं व्हायला व्हायचं. 

 

जराशा पडलेल्या चेहऱ्यानेच संपीने नमस्कार-चमत्कार केला. बारावीचं वर्ष म्हणून जरासं कौतुक आणि बरेचसे सल्लेही मग तिच्या वाटेला आले. त्यात, ‘ते कार्टून्स बघणं बंद झालं की नाही गं सीमा हीचं अजून?’ वगैरे खोचक टोमणेही होतेच. 

रात्री जेवायला बसताना, ‘मी किती कामं करते’ हे दाखवण्यासाठी आतूर आतेबहिणी सोबत जरासं नाईलाजानेच संपीलाही पानं वाढायला उठावं लागलं. कामं आणि संपी यांचा तसा दुरान्वयेही संबंध नसल्याने संपीने तिच्या वेंधळेपणाला साजेसं वाढायला सुरूवात केली. आणि तेवढ्यात त्या आतेबहिणीच्या किंकाळी सदृश उद्गाराने थबकली.

‘संपे, अगं मीठ तिथे नसतं वाढायचं. आणि हे काय कोशिंबीर अशी मधोमध वाढतं का कोणी?’

संपी प्रचंड गोंधळ चेहऱ्यावर घेऊन तशीच ऊभी राहिली. तिच्या हातातलं वाढण मग स्वत:कडे घेत ती बहीण मग हसत म्हणाली,

‘काय संपे, तुला साधं वाढायला पण येत नाही!’ 

संपीची आत्या कौतुक ओसंडून वाहणाऱ्या चेहऱ्याने लेकीकडे पाहत म्हणाली,

‘सग्गळं माहितीये हो माझ्या मिनूला!’ 

आणि संपीकडे एक तुच्छतामिश्रीत कटाक्ष टाकून जेवायला बसली. 

असं काही झालं की संपीला राग यायचा खरा. पण म्हणून या कशाचा स्वत:वर फारसा परिणाम ती होऊ द्यायची नाही. 

जेवणं उरकल्यावर त्या सगळ्यांच्या टिपिकल गप्पांकडे पाठ फिरवत ती सरळ पुन्हा कार्टुन्स बघत बसली.. 

 

6

 

चार-पाच उघडी, जमिनीवर पसरलेली पुस्तकं, रायटींग पॅड, वह्या, पेनं..इ.इ. अस्ताव्यस्त पसरून संपी त्या सगळ्याच्या मधोमध पालथी पडून ‘अभ्यास’ करत होती. तिच्यासाठी दूध घेऊन आलेली आई तिच्या त्या पसार्‍याकडे पाहून जराशा नारजीनेच म्हणाली,

“संपे, अगं किती गं हा पसारा?”

संपी टेस्ट पेपर सोडवत होती. CET चे चार पर्याय असणारे objective प्रश्न! बाजूला घड्याळ ठेवलेलं. समोर प्रश्नपत्रिका. हातात पेन. साइड ला rough work साठी कोरा पेपर. असा सगळा setup. प्रश्न वाचला की संपीला सगळे पर्याय सारखेच वाटायला लागायचे. मग ती तिच्या बुद्धीला बराच ताण द्यायची. ‘कुठेतरी वाचलंय पण नीट आठवत नाहीये’ किंवा ‘अरेच्चा हे काल सर शिकवत होते, पण मी पेन्सिल शार्प करून नवीन वह्यांवर ‘श्री’ टाकत बसले. लक्ष द्यायला हवं होतं काय?’ किंवा ‘छे, हा प्रश्न स्कीप. हा चॅप्टर अजून वाचलाच नाही ना आपण’ वगैरे वगैरे commentary तिची मनातल्या मनात सुरू होती. घड्याळ पुढे सरकू लागलेलं. तिची चिडचिड सुरू होती मनातल्या मनात. तेवढ्यात आईचं ते वाक्य ऐकून ती चरफडलीच आणि

“डिस्टर्ब करू नको गं आई, आवरते मी नंतर!” असं म्हणून दूध प्यायला लागली.

दूध पिऊन झाल्यावर ‘अरेच्चा आपली दहा (?) मिनिटं वायाच गेली की आईमुळे’ म्हणत तिने पेपरसाठीची वेळ पंधरा (!) मिनिटांनी मनातल्या मनात वाढवून घेतली.

त्या प्रश्नपत्रिका संचाच्या मागच्या पानांवर उत्तरंही होती, उलटी टाइप केलेली. एखादं उत्तर 50-60% बरोबर आहे असं तिला वाटू लागलं की ती हळूच संच उलटा करून मागचं पान काढून अर्धवट मिटल्या डोळ्यांनी उत्तर पाहून घ्यायची आणि ‘मग बरोबरचे माझं’ असं म्हणत त्या पर्यायासमोर गोल करायची. प्रश्न पुढे जाऊ लागले तस-तसं तिची ही संचासोबतची योगासनं वाढायलाचं लागली.. तिथून ये-जा करणारी आई ते पाहून शेवटी म्हणाली,

“त्यापेक्षा एकदाच काय ते बघून का घेत नाहीस. ही कसरत तरी वाचेल.”

डोळे बारीक करून संपीने तिच्याकडे पाहिलं. आणि पुन्हा आपलं ‘प्रश्न सोडवण’ चालूच ठेवलं.

मग केव्हातरी ‘पाणी पिण्यासाठीची पाच मिनिटं’, ‘बेल वाजली म्हणून दोन मिनिटं’, ‘लहान बहीण शिंकली म्हणून चार मिनिटं’ अशी बेरीज करत करत दोन तासांचा तो पेपर संपीने तीन तासात पूर्ण (?) केला एकदाचा. आणि मग जाऊदे यावेळी नकोच मोजायला मार्क, पुढच्यावेळी ‘सिरियसली’ सोडवू असं म्हणत ‘किती दिवे लावले’ ते न पाहताच तिने तिचा पसारा आवरला.

आणि मग आपण जणू काही गडच सर केलाय अशा आविर्भावात लगेच येऊन तिने टीव्ही लावला.  ‘आई काहीतरी खायला दे गं!’ अशी आरोळी ठोकत टीव्ही समोर आडवीही झाली. तिच्याकडे पाहत तिचे आजोबा म्हणाले,

“संपे, दहावी सारखं बारावीत पण चांगले टक्के मिळवायचे बरं!”

टीव्ही वरची नजर हटू न देता संपी उत्तरली,

“आप्पा अहो, बारावीत बोर्डाचं नसतं काही एवढं. ग्रुपिंग पुरते मिळाले तरी खूप झाले. सीईटी चा स्कोर इम्पॉर्टंट असतो फक्त.”

आप्पांच्या पचणी काही हे पडलं नाही.

“अगं पण विषय सारखेच आहेत ना..”

“हो आप्पा, पण अभ्यासाची टेक्निक वेगळी असते हो..”

“टेक्निक?” आप्पा विचारात पडले.

“हो मग.. बोर्डाचं कसं, उत्तरं पाठ करावी लागतात तिथे. सीईटी चं तसं नाही, कन्सेप्ट क्लियर असाव्या लागतात, फोर्म्युले पाठ, आणि भरपूर एमसीक्यू सोडवावे लागतात.. सोपं नाही आप्पा ते.. फार अभ्यास करावा लागतो!!”

“असं होय.. असेल असेल.. मग तुझ्या झाल्यात वाटतं concepts क्लियर. टीव्ही पाहत बसलीस ती..” अप्पा तिरकसपणे म्हणाले.

टीव्ही वरची नजर वळवून संपीने मग त्यांच्याकडे पाहिलं. आणि मग ठसक्यात म्हणाली,

“ब्रेक चालूये माझा! आत्ताच एक मोठ्ठी प्रश्नपत्रिका सोडवलीये मी.”  

“हो का! किती झालाय मग ‘स्कोर’ का काय तो?” इति अप्पा.

नावडीचा प्रश्न ऐकून टिव्हीवर नजर खिळवून संपी मग तोंडातल्या तोंडात पुटपुटली,

“मोजायचेत अजून”

 

‘मैत्रिणीकडे अभ्यासाला जाणे’ हा एक संपीच्या आवडीचा प्रकार होता. आठवड्यातून एक-दोनदा तो केल्याशिवाय तिचं अभ्यासू मन भरायचंच नाही. तिथे जाऊन मग आधी थोडा पोटोबा, मग थोड्या चकाट्या पिटणे (शुद्ध भाषेत गावगप्पा मारणे) मग केला तर थोडाफार अभ्यास करणे असा सगळा क्रम असायचा. एकदा तर अशी अभ्यासाला म्हणून जाऊन संपी, मधुच्या मांजरीसोबत दोन तास खेळून आली होती चक्क. कधी झाडं लाव, फुलं तोड असे प्रकार. अभ्यास वाढू लागला तसं-तसं तर तिला या बाकीच्या गोष्टींमध्ये जरा जास्तच रस वाटू लागला. नंतर नंतर तर आईला कामात मदत करणं पण तिला कधी नव्हे ते खूप इंट्रेस्टिंग वाटायला लागलं.

कॉलेज मधलं वातावरण पण आता बर्‍यापैकी सीरियस झालेलं होतं. ‘आपल्या नोट्स शेअर न करणे’, ‘कोणती पुस्तकं वाचतो ते कोणालाही न सांगणे’, ‘माझा अजिबात अभ्यास झालेला नाही असं उगाच दर्शवत राहणे’ इ.इ. न बोलले जाणारे, अलिखित ‘अभ्यासू’ नियम कमी-जास्त प्रमाणात सारेच अवलंबत होते.

परीक्षा जस-जशा जवळ येऊ लागतात तस-तसा ‘गेस’ नावाचा प्रकार डोकं वर काढायला लागतो. ‘गेस’ म्हणजे कॉलेज मधल्या किंवा क्लास वाल्या प्राध्यापकांनी अपार मेहनत आणि अभ्यास करून तयार केलेले, आगामी परीक्षेत येऊ शकतील असे ‘संभावित’ प्रश्न! हा गेस रॉच्या कारवायांना लाजवेल इतका जास्त classified असतो बरंका. ज्या-त्या क्लास पुरता तो मर्यादित असतो. मग या सरांनी काय गेस दिला, त्या सरांनी कोणते प्रश्न दिले इ.इ. शोधमोहिमा ज्याच्या-त्याच्या व्यवक्तिक पातळीवर सुरू होतात. आता काहींना हे बहुमूल्य गेस मिळवण्यात यश मिळतं, काहींना नाही. 'contacts' याकामी फार महत्वाचे ठरतात. वर्षभर टवाळक्या करणार्‍या विद्यार्थ्यांना या काळात भलतंच महत्व येतं. कारण ते आता याच मिशन वर असतात. 

संपी तशी सगळ्यांच्या मर्जीतली असल्याने आणि सगळ्यांशी तिचं चांगलं जमत असल्याने असे एक-दोन गेस न मागता तिच्याही वाटेला आले होते. खरंतर ती या कशावर विश्वास ठेवायची नाही. पण मग आता मिळालेयत तर बघायला काय हरकत असा व्यवहारी विचार करून तिनेही ते चाळले झालं.

हा हा म्हणता संपीची परीक्षा आता चक्क दीड महिन्यांवर येऊन ठेपली आणि तिच्यासकट घरातल्या सार्‍यांचीच लगबग वाढायला लागली..

 

7

 

‘डोक्यावर वगैरे पडलीयेस का नमे? काय चाललंय हे सकाळपासून?’

बर्‍याच वेळापासून चित्र-विचित्र पद्धतीने शरीर वेडंवाकडं करत बसलेल्या लहान बहिणीकडे पाहून संपी म्हणाली.

‘ए संपे तू जा गं. अभ्यास कर जा. तुला नाही कळणार यातलं काही!’

‘ए दीडशहाणे, ताई म्हण आधी तू. बारावीत आहे आता मी. कळलं का?’ संपी तोर्‍यात म्हणाली.

‘काय सांगतेस! बारावीत? हाहा.’ नमू.

‘हो! हे काय नवीन खूळ ते तरी सांग.’

‘खूळ नाही. मी दंड घालतेय. आमच्या पीटी च्या नवीन आलेल्या सरांनी शिकवलंय आम्हाला.. बघ मी किती भारी घालतेय.’

समोरच्या दोन हातांवर वजन दिल्याचा आव आणत नमी नुसतेच पाय अन पाठ हलवत होती. अन आविर्भाव तर काय अगदी पट्टीच्या मल्लासारखा.

‘दंड? हाहा. चालूदे चालूदे.’ म्हणत संपी आत निघून गेली.

इकडे आपली ‘कसरत’ क्षणासाठी थांबवून नमिने आईला हाक मारली,

‘आई, आजपासून मी पेल्यातून नाही मोठ्या ग्लासातून दूध पिणार!’

आई हात पुसत बाहेर आली आणि लेकीच्या अवताराकडे पाहून काहीतरी बोलायला ती तोंड उघडणार इतक्यात, तिला आतून संपीची हाक कानांवर आली,

‘आई, बदाम.’

आणि ‘अरेच्चा! संपी उठली होय!’ म्हणत तिची आई तशीच मागे फिरून स्वयंपाकघरात गेली. रात्रीच भिजवून ठेवलेले बदाम पाणी काढून टाकून ती संपीला द्यायला धावली. संपीचं बारावीचं वर्ष नाही का!

नमि भलतीच चिडली. आणि बैठकीत थांबून जोरात ओरडली,

‘या घरात ‘मी’ पण राहते. माझ्याकडे कोणाचं लक्ष आहे का?’

पण सकाळच्या त्या अत्यंत गडबडीच्या वेळेत कोणीच तिच्याकडे लक्ष दिलं नाही. ती अजूनच फुगली. नमी पाचवीत होती. तिच्यात आणि संपीमध्ये तसं बरंच अंतर. इतके दिवस घरातलं शेंडेफळ म्हणून आणि एकूणच संपीपेक्षा जरा जास्त चपळ, हुशार आणि चतुर म्हणून तिचं कोड-कौतुक थोडं जास्तच झालेलं. पण, संपीची दहावी झाल्यापासून आणि तिला चांगले मार्क मिळाल्यापासून नमीकडचं सगळ्यांचं लक्ष संपीकडे वळलं होतं. त्यामुळे नमिला एकदम खूप एकटं-एकटं वाटायला लागलं.

‘जळली मेली बारावी! बारावीत असलं म्हणून काय झालं. मी पण आता ‘पाचवीत’ आहे. माझं आहे का कोणाला कौतुक!’ ती एकटीच चरफडली.  

‘नसायला काय झालं? कोणी दुर्लक्ष केलं तुझ्याकडे?’ हातात भजीची पिशवी घेऊन चपला काढून आत येणारे आप्पा म्हणाले.

आणि मग बरोब्बर वेळेवर डोळ्यांतून पाणी काढण्याचं जे एक जगावेगळं कौशल्य जगातल्या सगळ्या शेंडेफळांच्या ठायी असतं, तेच नमिनेही वापरलं. कधी नव्हे इतक्या तीव्रतेने तिच्या गळ्यात आवंढा दाटला आणि डोळ्यात पाणी आलं. आणि मग आप्पांना जाऊन बिलगत ती म्हणाली,

‘या घरात माझी कोणाला किम्मतच नाही हो अप्पा. सगळं कौतुक त्या संपीचं!’

बॅग सांभाळत दाराशी येऊन पायात चपला चढवणार्‍या संपीने मग कॉलेजला जाता जाता हळूच आगीत तेल ओतलं,

‘हो. नमे तुला बोहारणीकडून घेतलंय अगं जुने कपडे देऊन. म्हणून!’

यावर तिला जीभ दाखवत, पुन्हा आप्पांना बिलगत नमिने हंबरडा फोडला, ‘अप्पा’

आप्पांनी मग तिच्या ‘दंडांची’ जराशी चौकशी करून तिची नाराजी थोडीफार घालवली॰

 

इकडे संपीची तयारी आता युद्धपातळीवर सुरू होती. आता फक्त अभ्यास एके अभ्यास, तिने ठरवलंच होतं. त्यादिवशी कॉलेजमधून घरी येताना वाटेत तिला दिशा आणि शिर्के बोलत थांबलेले दिसले. तिने जवळपास डोळे मिटूनच घेतले. ओळख न दाखवताच पुढे जायचं असं ठरवून इकडे तिकडे पाहत ती तिथून जाऊ लागली. पण तेवढ्यात दिशाचं लक्ष तिच्याकडे गेलं आणि तिने ‘संपदा..’ अशी जोरात हाक मारली. नाईलाजाने संपीला थांबावं लागलं. दिशा तिच्यापाशी आली,

‘संपदा, अगं काय बोलतच नाहीस तू आजकाल.’

‘असं काही नाही. अगं परीक्षा जवळ आलीये ना आता म्हणून.’

‘अच्छा. काय म्हणतोय मग अभ्यास?’ दिशाने विचारलं.

‘काही नाही. सुरू आहे.’ त्या शिर्के कडे न बघता ती जितक्यास तितकी उत्तरे देऊ लागली.

‘तुझं काय? तू काय करतेयस इथे. आज वर्गात दिसली नाहीस.’ संपीने दिशाला विचारलं.

ती काही बोलणार इतक्यात समोरच्या दवाखान्यातून एक मध्यमवयीन बाई बाहेर आली आणि ती शिर्के आणि दिशा दोघांना पाहून म्हणाली,

‘आता बरी आहे शकू. तुम्ही जा पोरांनो कॉलेजला जायचं असेल तर. दिशा, बेटा थॅंक यू बरंका!’

संपीला काही समजेना. दिशाशी बोलल्यावर तिला समजलं, शिर्केच्या आईला कॅन्सर झालाय. त्याला वडीलही नाहीत. त्यामुळे तो आणि आई दोघेच राहतात. तिचं हॉस्टेल त्याच्या घराशेजारीच असल्याने दिशाने त्याच्या आईकडे पूर्वी जेवणाचा डबा लावला होता. आणि त्यामुळे त्यांची जास्त ओळख झाली. पुढे आजारपण वाढत गेलं तसं त्यांना डबा बंद करावा लागला होता. पण दिशा त्यांच्याकडे येत-जात राहायची. आज सकाळी अशीच ती तिकडे गेली असता शिर्केची आई बेशुद्ध असलेली तिला दिसली मग तिने आजूबाजूच्या लोकांच्या मदतीने त्यांना दवाखान्यात आणलं वगैरे. शिर्के नंतर आला. मग त्याने त्याच्या मावशीला बोलावून घेतलं. ती आत्ता आतून बाहेर आलेली बाई म्हणजे त्याची मावशीच होती.

सगळा प्रकार ऐकून संपी चाटच पडली. मग क्षणभरासाठी आपल्या विचारांची तिला लाज वाटली. पण, ती दिशाला तसं काही बोलली नाही. घरी येताना पूर्णवेळ तिच्या डोक्यात तेच विचार घोळत राहिले. इतरांसारखा आपण पण किती वाईट विचार करत होतो दिशा बद्दल. तिला खूप वाईट वाटायला लागलं. तिने तिच्या मनाशी त्या दिवशी दोन खूणगाठी बांधल्या, एक म्हणजे इतरांच्या मतांवरून कोणाला जज करायचं नाही आणि दुसरं, मुलांशी बोलणार्‍या सगळ्याच मुली काही वाईट नसतात!

 

संपी घरी आली. पाहते तर दारात नमि हाताची घडी घालून तिच्याकडे पाहत ऐटीत उभी. संपीने विचारलं,

‘काय बरंय ना सगळं?’

नमिने मानेला एक झटका दिला. आणि ठसक्यात न्यूज लेटर वाचून दाखवावं तसं म्हणाली,

‘बोहारणी कडून नाही घेतलं मला. कळलं का? आईने मला माझे बाळ असतानाचे फोटो दाखवले. हम्म. आणि मी तुझ्यापेक्षा जास्त छान दिसत होते लहानपणी बरंका. आणि आज आईने ‘माझ्यासाठी’ खास बेसनाचे लाडूही बनवलेत. आणि बाबा मला नवीन स्कूलबॅग घेऊन देणारेत माझी पाचवी आहे म्हणून. तुला ठेंगा!’

यावर जिभेने तिला वेडावत ‘हो का!’ म्हणत संपी घरात आली.

ती आल्या आल्या संपीची आई म्हणाली,

‘आलीस का? ये. हात-पाय धुवून घे. छान लाडू आणि ताजा चिवडा देते तुला. अभ्यासाने वाळून गेलीये माझी पोर नुसती.’

यावर नमिचा इतकावेळ दात काढणारा चेहरा पुन्हा पडला.

पण मग ते लाडू आणि तो चिवडा फस्त करत टॉम अँड जेरी पाहताना दोघी सारं विसरून गळ्यात गळे घालून केव्हा खिदळायला लागल्या त्यांचं त्यांनाही समजलं नाही!

 

8

 

ऐ आई, मला पावसात जाऊदे..

एकदाच गं भिजूनी मला,

चिंब चिंब होऊदे..

ऐ आई..

 

.....

 

ढग पावसाने भिजले

मन निथळत हलके झाले..

 

......

 

आईने माझ्यासाठी ड्रेस आणले आज. मला एकही आवडला नाही. शी तसे कोण घालतं का आता? मी म्हटलं तर, गप्प बस टिकाऊ आहेत आणि अंगभरुन आहेत, तुला काही कळत नाही असंही म्हणाली. मला कधी ‘कळायला’ लागणारे काय माहित. आईचं बरोबर असतं का? मागच्या उन्हाळ्यात तिने घेतलेले कपडे अजून छान आहेत. मधुला तर किती आवडले. मला का नाही आवडत? मी यातलं काही न बोलता गप्प बसते मात्र.

 

......

 

अबोलीला खूप फुलं लागलीयेत. आई त्यांचा गजरा बनवते. आज मी पण बसले बनवायला. एकात एक गाठी नुसत्या. काहीच जमलं नाही. फुलं खराब केली म्हणून आई ओरडली ते वेगळंच. शेजारच्या काकू फिदीफिदी हसू लागल्या. त्यांच्या त्या पूजाला येतं. मला नाही येत.

 

......

 

निकाल लागला आज. मला चक्क 89.09%?? वाटलं नव्हतं. वर्गातल्या हुशार मुळा-मुलींकडे पाहून वाटायचं आपल्याला कधी जमणार इतकं? अभ्यास करत गेले पण. मागच्या वर्षीपेक्षा थोडा जास्त केला. निबंधा सकट सगळं ‘पाठ’ केलं होतं. ‘हुशार’ असणं म्हणजे हेच का? पण आतून असं वाटत नाही. ते काहीतरी वेगळं असलं पाहिजे. मला सगळे वेंधळी म्हणतात. पण आज खूप कौतुक झालं. सगळ्यांनी केलं. शाळेत अवचट पहिला आलाय. तो पण ‘पाठ’ करत असेल का सगळं? वाटत नाही त्याच्याकडे बघून. पण तो ‘हुशार’ वाटतो का कोणास ठावूक. नेहा म्हणे, राणे आणि शिल्पाचं ‘सुरूये’. एका दिवशी शिल्पाने मला शाळेत उशिरा थांबवून घेतलं होतं खरं, भूमिती समजावून सांग म्हणून. त्यादिवशी राणे पण थांबला होता. मी तिला वर्तुळ कसं काढायचं शिकवत होते आणि ती त्याच्याशी बोलत होती खुणेने. आत्ता कळतंय मला. मला काहीच कसं कळत नाही लवकर? जाऊदे. आता मला इंजीनियर व्हायचय. आणि मग पैसे कामवायचेत. मग मी मला हवे तसे ड्रेस घेईन.

 

.......

 

कॉलेज सुरू झालं. आता डायरी वगैरे सगळं बंद. फक्त अभ्यास.

 

.......

 

डिक्शनरी घेतली आज सायन्स ची. किती ते इंग्लिश. अकरावी अवघडच जाते म्हणे सगळ्यांना. फिज़िक्स उघडलं की वाटतं केमिस्ट्रि सोपं आहे, केमिस्ट्रि उघडलं की मॅथ्स बरं वाटायला लागतं. हळू हळू सवय होईल म्हणाली मधु. पाहू. खूप नवीन मुली पण आहेत वर्गात. आता जमायला लागलंय सगळ्यांशी थोडं-थोडं. काही इंग्लिश मिडियमच्या पण आहेत. त्या फार पुढे-पुढे करतात. सगळे एकमेकांना म्हणत होते म्हणून मीही काल ‘हॅप्पी ख्रिसमस’ म्हटलं तर ती मेघा काल ‘लाइकवाइज’ म्हणाली. मला समजलंचं नाही. दुसरंच काहीतरी म्हंतेय असं समजून मी वेड्यासारखं ‘म्हणजे?’ म्हणाले. तर, ‘हिला एवढंही माहित नाही!’ असा लुक दिला तिने मला. आणि मग त्यांच्या त्या इंग्लिश मिडियम ग्रुपमध्ये जाऊन हसत बसली. म्हणजे हे मला तेव्हा काही कळलंच नाही. नंतर मधुने सांगितलं. खरंच मधु नसती तर काय झालं असतं माझं. ती नवीन आलेली दिशा मात्र छान बोलते. हो पण ती मुलांशी बोलते बाबा सरळ जाऊन.

 

.......

 

माझी फीस वाढत चाललीये. आई थोडी जास्त काटकसर करायला लागलीये.

 

.......

 

आज गम्मतच झाली. परीक्षा होती. अकरावी तर आहे म्हणून सगळे तसे लूज. मी पण कै फार अभ्यास केला नव्हता. मधुशी गप्पा मारून मी माझ्या परीक्षा हॉल मध्ये गेले. पूर्ण वर्गभर चार फेर्‍या मारल्या तरी माझा नंबर सापडेना. सगळे पाहू लागले. शेवटी मग मागून दूसरा बेंच माझा वाटला. जाऊन बसले. सगळं सामान काढून ठेवलं. पेन, पेन्सिल, पाण्याची बाटली, घड्याळ, खोडरबर सगळं. आणि बसले पलिकडच्या मेघाला हाय करत. तर ती म्हणे ‘मागे बघ’. बघितलं तर बेंच शेजारी अवचट उभा. गोंधळून. मलाही कळेना असा का थांबलाय. तो पुन्हा पुन्हा माझ्याकडे पाहू लागला. आता मला कसंतरीच वाटायला लागलं. पण मी गप्प. शेवटी तो म्हणाला,

‘हा माझा बेंच आहे. हे बघ माझा नंबर’

मी पाहिला. त्याचाच होता. आता झाली का पंचाईत. सगळे आमच्याकडे पाहत होते. मी आणि माझा वेंधळेपणा. मग पसरलेलं सगळं साहित्य पुन्हा गोळा केलं. त्या गोंधळात ते नीट गोळाही होईना. पेन्सिल आणि रबर खाली पडलं. उचलायला वाकले. ते पुढच्या मुलाच्या पायांशी गेलेलं. आता काय करावं! पुन्हा माझा वेडपट वेंधळेपणा. अवचटनेच शेवटी ते मला दिलं. मग माझा तो सगळा पसारा घेऊन पुन्हा वर्गभर फिरून अगदी दाराशीच असलेल्या माझ्या बेंच वर जाऊन बसले. जाताना सगळे माझ्याकडे पाहत हसत होते. मी पण हसून घेतलं. आता काय करणार!

 

......

 

बारावी सुरू झालीये. खूप अभ्यास आहे. प्रॅक्टिकल, थ्यरी.. वेळ पुरत नाही. घरी आले की थकलेली असते. मग टीव्ही पाहावा वाटतो. अभ्यास होतचं नाही. अजून अख्खं वर्ष आहे तसं. एकजण म्हणाली असंही आत्तापसून केला तर परीक्षेच्या वेळपर्यंत विसरून जातं. दिवाळीनंतर खरा अभ्यास सुरू करायचा. पाहू.

सगळे फारच अभ्यास कर अभ्यास कर म्हणतायत बाबा आता. माझी चिडचिड होते जाम. म्हणजे मला कळतच नाही असं वाटतं का यांना.

आज आत्या आलीये. अरे काय फरक पडतो कुठे मीठ आणि कुठे भाजी याने. जाणार तर सगळं पोटातचं आहे ना. किती ते अवडंबर. बरं नीट समजावत पण नाहीत. उगाच उणी-दुणी काढायची. ह्या. मी नसते किम्मत देत. टॉम अँड जेरी खूप चांगलं तिच्यापेक्षा.

 

......

 

बापरे. आता सीरियस झालं पाहिजे. परीक्षा जवळ येऊ लागलीये. Cet चा स्कोर चांगला यायला हवा. नाहीतर नाही मिळणार इंजीनीरिंगला अॅडमिशन.

घरी होतच नाही पण अभ्यास. ही नमि नुसती मध्ये-मध्ये करते. मधुकडेच जाते मी अभ्यासाला.

 

......

 

दिशविषयी किती गैरसमज करून घेतला मी. ती चांगलीये यार खूप. आणि बिचारा शिर्के. कसा अभ्यास करत असेल. मला काही कमी नाही तरी मी टंगळ-मंगळ करते. नाही. आता एकदम सीरियस. खूप म्हणजे खूपच अभ्यास. परीक्षा पंधरा दिवसांवर आलीये. डायरीला टाटा.

 

......

 

9

 

परीक्षा जवळ येऊ लागली तशी संपी कधी नव्हे इतकी सीरियस झाली. दिवसा तर करायचीच. पण रात्रीही एक.. दोन.. तीन.. वाजेपर्यंत ती पुस्तकात तोंड खुपसून बसायची. मध्येच पेंगायची पण ‘कमी मार्क पडले’, ‘ग्रुपिंग झालं नाही’, ‘इंजीनीरिंग ला अॅडमिशन मिळेना’ असली भयानक स्वप्नं पडून पुन्हा खडबडून जागी होऊन अभ्यासाला लागायची. बोर्डाची परीक्षा, ‘पाठ’ करण्यात तिचा हातखंडा असल्याने सुरळीत पार पडली. आणि सीईटी पर्यन्तचे पुढचे दोन महिने क्लास, क्रॅश कोर्स, कॉलेज मधले वेगळे वर्ग यामध्ये भुरर्कन उडून गेले. आता ती थोडीफार सुकलीही होती. मागची दोन वर्षं सतत कॉलेज, अभ्यास आणि टेंशन. आता तिच्या स्वप्नात सुद्धा चार गोल पर्याय असलेली सीईटी ची उत्तरपत्रिका यायला लागली. ती ते गोल काळ्या पेनाने भरतेय आणि मध्येच तिच्या पेनातली शाई संपते असंही ‘भयानक’ स्वप्न तिला अधून-मधून पडायचं. त्यामुळे एकवेळ अभ्यास राहिला तर चालेल पण पेन तयार हवं म्हणून तिने चार-चार काळी पेनं पंधरा दिवस आधीपासूनच घेऊन ठेवली होती.

परीक्षा जवळ येऊ लागली तसं घरातलं वातावरण अधिकाधिक डेडली व्हायला लागलं. नमिला तिची परीक्षा झाल्या-झाल्याच मावशीकडे पाठवून दिलेलं होतं. आता घरात फक्त संपी आणि तिचा अभ्यास असं चित्र. बाकी आई-बाबा आणि आप्पा तिची बडदास्त ठेवण्यात गुंग.

आणि एकदाचा मागची दोन वर्षं ज्या दिवसाच्या ‘तयारीत’ घालवली होती, तो दिवस उगवला. संपी आणि तिचे बाबा केंद्रावर जाण्याच्या तयारीत. संपीची आई, ‘संपे, वेंधळेपणा करू नको. प्रश्न नीट वाचून मगच उत्तरापुढे गोल कर’ वगैरे सूचना देत होती. तिला ‘हो, हो’ म्हणत ओढणी सांभाळत संपी एकदाची बाहेर पडली. परीक्षा केंद्रावर आली. कधी नव्हे ते अजिबात वेंधळेपणा न करता तिला तिचा बेंचही सापडला. आधी ‘स्वप्नात कायम दिसलेली’ उत्तरपत्रिका एकदाची समोर आली. तिने अतिशय लक्ष देऊन वगैरे त्यावर डिटेल्स भरायला सुरुवात केली. तिचा नंबर तिने प्रत्येक लेटर दहावेळा क्रॉस चेक करून त्यावर टाकला. आणि प्रश्नपत्रिकेची वाट पाहत बसली.

प्रश्नपत्रिका हातात येऊन, एकामागून एक प्रश्न वाचणे, सोडवणे, उत्तर गोल करणे या सगळ्यात पुढचे दोन तास कधी संपले तिचं तिलाही समजलं नाही. वेळ संपल्यावर सर येऊन हातातून उत्तरपत्रिका हिसकावून घेईपर्यन्त तिचं उत्तरं गोल करणं चालूच होतं. सरांनी हातातून उत्तरपत्रिका घेतली तेव्हाही ती शेवटच्या प्रश्नाचं उत्तर गोल करत होती. पण, सरांच्या हातात गेल्यावरही तिने ते गोल केलंच. आणि मगच सुस्कारा सोडला.

परीक्षा संपली. संपीला एकदम फार भारी वाटायला लागलं. तिला सगळेच प्रश्न आपण बरोबर सोडवले असं वाटत होतं. पण नंतर घरी आल्यावर, मैत्रिणींशी बोलल्यावर बरोबर वाटणार्‍या प्रश्नांचा आकडा कमी-कमीच व्हायला लागला. नंतर मग तिने ‘जाऊदे जे व्हायचं ते होईल’ म्हणत तो विषयच डोक्यातून काढून टाकला. आणि सरळ टीव्ही, आंबे आणि झोप या सुखत्रयीच्या स्वाधीन स्वत:ला करून टाकलं आणि थेट निकाल लागेपर्यंत त्यात अजिबात खंड पडू दिला नाही.

निकालाच्या दिवशी संपी अस्वस्थ होती. पोटात घोळे वगैरे येत होते. बोर्डाचा निकाल एव्हाना येऊन गेलेला. त्यात तिने 80 चा टप्पा गाठला होता. पण सगळी मदार सीईटीच्या निकालावर होती आणि तो आज लागणार होता. दहावीच्या निकालाच्या वेळेस ती जशी निवांत होती तशी यावेळेस दिसली नाही. थोडीफार सीरियस वाटत होती. ‘पुण्यात इंजीनीरिंग ला अॅडमिशन मिळवणे’ म्हणजे गाभार्‍यात जाऊन विठ्ठलाचं दर्शन मिळवण्याइतपत कमाल गोष्ट आहे असा तिचा आता पुरता समज झालेला होता. त्यामुळे ते हवं असेल तर तेवढे मार्कही हवेत हे आपसूक आलंच. आणि त्यातल्या त्यात चांगल्या आणि कमी फीस असलेल्या कॉलेजला मिळवायचं म्हणजे तर अजूनच जास्त हवेत. तिची धाकधूक शिगेला पोचली. पण तरी निकाल पहायला ती गेलीच नाही. तिचे बाबाच जाऊन तो पाहून आले.

ते घरी आले तेव्हा संपी, तिची आई, अप्पा सारेच बैठकीत बसलेले. संपीने चपला काढून आत येणार्‍या बाबांकडे पाहिलं. पण त्यांच्या चेहर्‍यावरून काही समजत नव्हतं. ते आत आले. बसले. संपीकडे पाहिलं. आणि जरासं शांतपणेच पण हसत तिला म्हणाले,

‘मग संपे, लागा आता तयारीला. पुण्याला जाणार तू..’

संपी जागची उडालीच. तिने लगेच ती मार्कशीट पाहिली. स्कोर होता 140. आणि मग आनंदाने एकदम फुललेला तिचा चेहरा क्षणभरासाठी पडला. 140 म्हणजे प्रायवेट कॉलेज मिळणार हे ती कळून चुकली. आणि एवढा खर्च आपल्याला झेपेल का या विचाराने गप्पच बसली. पण तिच्या पडलेल्या चेहर्‍याकडे पाहून तिचे बाबा म्हणाले,

‘संपे. काही काळजी करू नकोस. कमी नाहीयेत मार्क. मिळेल अॅडमिशन. सकाळी आणून ठेवलेले पेढे घेऊन ये जा. पळ..’

आता संपीच्या डोळ्यांत पाणी तरळलं. तिने धावत जाऊन बाबांना एक घट्ट मिठी मारली.

यथावकाश, पहिला राऊंड, दूसरा राऊंड करत संपीचा नंबर पुण्यातल्या एका चांगल्या गर्ल्स इंजीनीरिंग कॉलेजला लागला.

त्यादिवशी रात्री आई-बाबांचं बोलणं तिच्या कानांवर पडलं. आई म्हणत होती,

‘काटकसर आता अजून वाढवावी लागेल. पुण्यात इंजीनीरिंग म्हणजे खायची गोष्ट नाही.’

‘हम्म. खरं आहे. होईल सगळं ठीक. तू काही काळजी करू नको.’

‘नाही हो काळजी नाही. संपीचं भलं होतंय. आनंदच आहे मला.’

संपीला आपले खांदे आता अचानक जड वाटायला लागले. जबाबदारीची एक प्रचंड जाणीव झाली.

ती जाणीव सोबत घेऊनच ती आता पुण्याला जाण्याच्या तयारीला लागली.

मैत्रिणींना भेटणं, कोणाला किती पडले, कोणाचं अॅडमिशन कुठे झालं इ.इ. हेही सुरूच होतं. मधुला दुसर्‍याच एका शहरातलं कॉलेज मिळालं होतं. दिशा मुंबईला. जाता जाता ‘अवचट ला COEP मिळालंय’ हेही वाक्य तिच्या कानांवर पडलं होतं. आणि तो सुद्धा पुण्यात असणार याचीही तिच्या मनाने नकळत नोंद केली. 

 

10

 

समोर टाकलेले चार ड्रेस.. आईची त्या दुकानदाराशी चालू असलेली हुज्जत.. संपीची वरच्या शेल्फमधल्या दुसर्‍याच कुठल्या तरी ड्रेस वर खिळलेली नजर.. या सगळ्यात काहीतरी फिस्कटलं आणि  ‘राहुद्या, आम्ही दुसर्‍या दुकानात बघतो, चल गं संपे..’ म्हणून आई जायला निघाली. आणि त्या ड्रेसवरची नजर वळवून संपीलाही तिथून निघावं लागलं. असं दोन-तीन दुकानात घडल्यावर चौथ्या दुकानात शरमून संपी दिसेल त्या ड्रेसला ‘हो’ म्हणाली. आईचं असं हुज्जत घालणं तिला अजिबातच आवडत नव्हतं. सगळ्यात शेवटी, ‘घे तो तुला आवडलाय ना..’ असं म्हणून संपीची नजर ज्या ड्रेसवर खिळलेली होती त्याकडे बोट दाखवून संपीच्या आईने तिला यावेळी आश्चर्याचा धक्काच दिला. संपी खुश! अजून अशीच बरीचशी खरेदी करून संपी आणि तिची आई घरी परतल्या तेव्हा घड्याळात चार वाजले होते. रविवारची दुपार. संपीची पुण्याला जाण्याची तयारी जोरात सुरू होती. त्या दोघी आल्या तसा आज संपीच्या बाबांनी चहा बनवला. तो घेत घेत मग संपीच्या जाण्याविषयी, कॉलेजविषयी, हॉस्टलविषयी चर्चा सुरू झाल्या. हॉस्टेल मधल्या मुली ‘कशा’ असू शकतात इथपासून तू ‘जपून’ कसं रहायला हवंस इथपर्यंत बरेच सल्ले मग तिला दिले गेले. ती ‘हो, हो’ म्हणून सगळ्यांचं ऐकून घेत असते. आप्पांनी त्यातच त्यांच्या तरुणपणी ते एकदा पुण्याला कसे गेले होते, तेव्हाचं पुणे कसं होतं, शनिवार वाडा किती मोठा आहे इ.इ. स्मरणरंजनही करून घेतलं.

संपीची उत्सुकता आता शिगेला पोचलेली होती. अॅडमिशनच्या वेळेस ती कॉलेज आणि हॉस्टेल तसं पाहून आली होती. ते सगळं तिच्या डोळ्यांना नवं असलेलं चकचकीत वातावरण पाहून दीपलीही होती. आता तिथे रहायलाच जायचं म्हणजे मधूनच तिला भितीही वाटत होती. कॉलेज कसं असेल, तिथल्या मैत्रिणी कशा असतील, आईला सोडून राहणं आपल्याला जमेल का एक ना अनेक प्रश्न पोटात गोळा आणायचे. 

पेस्ट, साबणा पासून चिवडा-लाडू पर्यन्त सगळ्या सामानाने संपीची बॅग भरगच्च भरली. ती जायच्या दिवशी नमिचेही डोळे नाही म्हणता ओले झाले. भरल्या डोळ्यांनी आणि जड मनाने संपीने सगळ्यांचा निरोप घेतला आणि बाबांसोबत जायला निघाली. स्वप्नांनी भरलेलं नवं जग आता तिची वाट पाहत होतं.

सकाळी-सकाळी ती आणि तिचे बाबा पुण्यात पोचले. ते मोठाले रस्ते, रिक्षावाल्यांची चढाओढ, अजून जांभई देत असलेली रहदारी, मोठ्या इमारती. सगळं पाहण्यात संपी दंग होती. त्यादिवशी मग कॉलेजमधल्या जुजबी गोष्टी निकाली लावून आणि संपीला हॉस्टेलवर सोडून तिचे बाबा संध्याकाळी जायला निघाले तेव्हा संपीची नजर कावरी-बावरी झाली होती. कधीच कोणाला सोडून न राहिलेली ती आता अंगावर आलेल्या त्या जाणीवेने काहीवेळ मलूल झाली. बाबांचा निरोप घेऊन तिच्या रूममध्ये ती परतली तेव्हा तिथे आणखी दोघीजणी तिला दिसल्या. ती आधीच दिवसभर तिथल्या मुली पाहून चाट पडली होती. ‘आईगं! किती छोटे कपडे!’ म्हणून काहीवेळा स्वत:चीच नजर तिने दुसरीकडे वळवली. तिचा ओढणीसकट घातलेला पंजाबी ड्रेस तिला तिथल्या वातावरणात नऊवारी साडीसारखा वाटायला लागला.

ती रूम मध्ये आली. त्या दोघी हिच्याकडेच ‘पाहत’ होत्या. त्यांच्याशी काही न बोलताच संपी तिच्या बॅग मधलं सामान काढून तिच्या रोब मध्ये लावायला लागली. एक काहीतरी काढायचं, चार गोष्टी खाली पाडायच्या असा सगळा संपीचा नेहमीचा वेंधळेपणा सुरू होता. शेवटी मग त्या दोघींमधली एकजण उठली आणि संपीला म्हणाली,

‘हाय, मी मीनल. फर्स्ट इयर. कम्प्युटर ब्रांच.’

हातातल्या सामानानिशी संपीने तिच्याकडे पाहिलं आणि हसत तीही हाय म्हणाली,

‘मी संपी.. म्हणजे संपदा जोशी, इलेक्ट्रॉनिक्स अँड telecommunications, फर्स्ट इयर.’

‘वॉव.. म्हणजे तू पण फर्स्ट इयर. भारी.’ मीनल आनंदाने म्हणाली.

त्या दोघींमध्ये तिसरीचा आवाज आला,

‘आणि मी जिया.. सेकंड इयर. E&tc. तुमची सीनियर!!’

दोघींनी तिच्याकडे पाहिलं. आणि क्षणभर सीरियस झाल्या.

त्यांच्याकडे पाहत एमजी हसून जिया म्हणाली,

‘डोन्ट वरी.. मी रॅगिंग घेणार नाहीये तुमची’

आणि मग तिघी एकमेकींकडे पाहून हसू लागल्या. त्यानंतर मग मेस मध्ये तिघींनी रात्री एकत्रच जेवण केलं. संपीला नाही म्हटलं तरी घरच्या जेवणाची आठवण आली पण तिथल्या त्या वातावरणात ती ते विसरून गेली. मीनल मुळची महाराष्ट्रियन असली तरी वाढली दुसर्‍या राज्यात होती आणि आता इंजीनीरिंग साठी पुण्यात आलेली होती. तिचं मराठी त्यामुळे बरंचस हिन्दी मिश्रित होतं. आणि वागायला-बोलायलाही ती एकदम बिनधास्त. अगदी संपीच्या उलट. जिया महाराष्ट्रियन असली तरी थोडी तिच्या-तिच्यात असायची. ती सीनियर असल्यामुळे असेल पण मीनल आणि संपीची थोडी जास्त गट्टी जमली. मीनल संपीच्या सगळ्या वेंधळेपणावर यथेच्छ हसून घेत होती. तिने हे असं संपी सारखं रत्न याआधी पाहिलेलंच नव्हतं. आता एकूण धमाल येणार हे मात्र ती ओळखून गेली.

दुसर्‍या दिवशी दोघी मिळूनच कॉलेजमध्ये आल्या. आज पहिला दिवस होता. योगायोगाने त्या दोघींची डिविजन एकच होती. पहिल्या वर्षी सगळ्या ब्रांचचे विद्यार्थी एकत्रच शिकतात आणि दुसर्‍या वर्षापासून आपापल्या ब्रांचमध्ये जातात हे संपीला त्यादिवशी नव्यानेच समजलं. भलमोठं कॉलेज, तिथला स्टाफ संपी आ वासून सारं पाहत होती. वर्ग गच्च भरलेला होता. खुपशा पुणेरी, काही इतर जिल्ह्यांमधल्या, काही थेट दुसर्‍या राज्यांमधल्या मुली दिसत होत्या. प्रोफेसर्स पण एकदम अस्खलित इंग्लिश बोलणारे. मुलींमध्ये मराठी पेक्षा जास्त हिन्दी आणि इंग्लिशच जास्त ऐकायला येत होतं. संपीला थोडं दडपण आलं. पण मीनल सोबत असल्याने ती थोडी relaxed होती. पूर्ण दिवस मग कॉलेजची, विषयांची, इंजीनीरिंगची ओळख करून घेण्यात गेला. मीनल आणि संपीने लायब्ररी लाही धावती भेट दिली. आणि सगळ्यात शेवटी मीनलने संपीला नेलं ते कॉलेजच्या नेटलॅब मध्ये. संपी घाबरत होती. पण मीनलने नेलंच तिला ओढत. तिने सराईतासारखे दोन पीसी ऑन केले आणि संपीची ‘ऑर्कूट’ नावाच्या जादुई दुंनियेशी ओळख करून दिली. त्याबद्दल थोडंफार ऐकून असली तरी संपीने आजवर ते पाहिलं नव्हतं. तिला ते खूप भारी वाटलं. मीनलने संपीला तिचं अकाऊंट काढायला लावलं. संपीला त्यावर तिच्या आधीच्या वर्गातले, शाळेतले असे बरेचजण दिसायला लागले. तिने हळूच अवचटची प्रोफाइल काढून पाहिली. भारीच होती.

दुसराही दिवस कमी-अधिक फरकाने असाच गेला. अजून एक-दोघींशी त्यांची बरी ओळख झाली. कॉलेज संपल्यावर पुन्हा त्या कालच्या सारख्या नेटलॅब कडे धावल्या. ऑर्कूट उघडलं. संपीला बरेच नवीन scraps आलेले होते. त्यातला एक होता चक्क अवचटचा..!

तो पाहून संपीची धडधड उगाच वाढली. त्यातलं ‘hey, wassup..’ हे एवढंच संपीने दहावेळा तरी पुन्हा पुन्हा वाचलं. आणि बराच विचार करून मग ‘I’m fine.. what about you?’ असा रीप्लाय केला.

प्रचंड एक्साइट होऊन त्यादिवशी ती हॉस्टेलवर परतली..

 

11

 

बहावा.. नीलमोहर.. बॉटलब्रश.. गुलमोहर तर जागोजागी उभा.. संपीच्या कॉलेज आणि हॉस्टेलचा परिसर हा असा रम्य होता. हॉस्टेलच्या बाहेर तर बाहेर येण्यासाठीच्या रस्त्यावर दुतर्फा झाडी होतीच. पण रस्त्याच्या दोन्ही बाजूला पूर्ण रस्ताभर कोणीतरी मोगर्‍याची झाडं लावलेली होती. उन्हाळ्यात ही फुलतील तेव्हा इथे रात्रीची शतपावली करायला काय मजा येईल, संपीच्या मनात विचार येऊन गेला. ही अशी इतकी हिरवळ, नवी-नवी झाडं, तर्‍हेतर्‍हेचे सुगंध आणि ओळखी-अनोळखी पक्षांचा सततचा किलबिलाट तिला त्या परिसराच्या आणि हॉस्टेलच्याही पुन्हा-पुन्हा प्रेमात पाडत होता. तिच्या आवडीचाच सगळा प्रकार होता. हॉस्टेलही मोठं. मराठी मुली तिथे नव्हत्या असं नाही पण जास्त करून सगळ्या परराज्यांमधल्या. त्यांचा पोशाख, राहणीमान, बोलणं-वागणं हे सारं संपी साठी इतकं नवीन होतं की सुरूवातीचे दिवस ती फक्त सारं न्याहाळत होती. बोलणं तसं फक्त मीनल आणि जिया सोबत.

तिथल्या सिनियर्स सोबत बोलताना तिला फार म्हणजे फारच अवघडल्या सारखं व्हायचं. एकतर त्यांचा तो बिनधास्तपणा, हिन्दी बोलणं संपीच्या अंगावर यायचं. मराठी त्यांना फारसं समजायच नाही. आणि मराठी सोडून हिन्दी-इंग्लिश दैनंदिन आयुष्यात बोलावं इतकं तिचं सफाईदार नव्हतं. तोंड उघडून हशा पिकवण्यापेक्षा गप्प राहिलेलं बरं असा साधारण तिचा विचार. त्यात सीनियर म्हटल्यावर त्यांना ‘दीदी’ किंवा त्यातल्या त्यात मॉडर्न म्हणजे ‘दी’ म्हणणं भाग होतं. नाहीतर नाराजी ओढवण ओघाने आलंच. संपीच्या घरी संपिच मोठी. ती कोणाला ताई-दीदी म्हणण्याचा प्रश्न नव्हताच पण तिची लहान बहीण देखील तिला सरळ नावाने बोलायची. त्यामुळे असं एकदम येऊन कोण-कुठल्या अनोळखी पोरींना दीदी वगैरे म्हणणं तिच्या जीवावर यायचं. सवयच नव्हती ना तशी. त्यामुळे बरेच दिवस तिचं अळि-मिळी-गुपचिळीच चालू होतं.

रूममध्ये मात्र धमाल चालायची. हे असं खरंतर आईविना राहणं, घरी कधीच कुठलंच काम न केलेल्या तिच्यासाठी एक दिव्यच होतं. त्यामुळे रोजची साधी-साधी कामं करतानासुद्धा तिची उडणारी धांदल पाहून मीनलची हसता-हसता पुरेवाट व्हायची. पण तिला खरी कमाल वाटली ते संपीचं ‘कपडे धुण’ पाहून. कपडे धुवायचे म्हणजे काय करायचं हे अजिबातच माहित नसलेल्या संपीने जेव्हा तिच्या-तिच्या पद्धतीने आठवडाभर साचलेले कपडे धुवायला सुरुवात केली तेव्हा तो गजब सोहळा पाहता पाहता मीनलचं हसून पोट दुखायचंच बाकी होतं. कपडे ‘भिजवायचे’ असतात ही गोष्ट कपड्यांचा गठ्ठा घेऊन बाथरूममध्ये ते धुवायला जाईपर्यन्त तिच्या गावीच नव्हतं. मग जाऊदे म्हणत तिने ते पाण्यात भिजवले. आणि मग एक कपडा घ्यायचा, त्याला साबण लावायचं, तो घासायचा, पिळायचा आणि बाहेर येऊन वाळत घालायचा. या सगळ्या क्रिया प्रत्येक कपड्यासाठी पुन्हा-पुन्हा तिला करताना आणि कपड्यांसोबत स्वत:ही धुवून निघत असताना पाहून मीनल हसून लोळत होती.. तिने मग संपीला कसंबसं समजावून सांगितलं की तू हे सगळे एकदा घासून मग नंतर ते पिळून मग सगळे एकदाच वाळत घालू शकतेस तेव्हा जगातल्या अंतिम सत्याचा साक्षात्कार झाल्यासारखी संपी ‘अरे हे आपल्याला कसं नाही सुचलं’ म्हणत स्वत:वरचं हसत बसली.

हॉस्टेल मध्ये मेस व्यतिरिक्त सगळ्यांसाठी म्हणून एक छोटंसं कॉमन किचन होतं. कोणाला चहा प्यायचा असेल तर किंवा, मॅगी किंवा खिचडी बनवण्याची तिथे सोय होती. रूममध्ये केटल किंवा गॅस वापरण्यास सक्त मनाई होती. ‘मॅगी’ हा पदार्थ म्हणजे हॉस्टेल निवासींसाठीच म्हणून लागलेला एक अप्रतिम, अचाट शोध आहे हे ती पहिल्यांदा खाल्ल्यावर संपीच्या लगेच लक्षात आलं. तेव्हापासून दरदिवसा आड तो बनवणं हे नित्यकर्मच झालं जणू. पाणी कसं उकळायचं हेही माहित नसलेल्या संपीला मॅगी बनवणं सुद्धा पुरणपोळि बनवण्या सारखं अवघड वाटायचं. ते काम सहसा मीनलकडेच असायचं. ती एकदा काही कामानिमित्त बाहेर गेली असता संपीला मॅगी खाण्याची हुक्की आली. पण बनवणार कसं? एव्हाना थोडाफार आत्मविश्वास कमावलेल्या तिला त्यात काय इतकं करून तर पाहू असं वाटलं. आणि तिने कॉमन किचन मध्ये जाऊन पातेलंभर पाणी उकळायला ठेवलं. त्यात मसाला टाकून ती त्याला उकळी येण्याची वाट पाहू लागली. तेवढ्यात मॅगी बनवण्यासाठी म्हणून कोणी तरी हिंदीभाषिक सीनियरही तेथे आली. आणि संपीचं होण्याची वाट पाहत थांबली. ती थोडी सीरियस टाइप्स होती. संपीचं पातेलंभर पानी आणि मॅगीचं छोटंसं पॅकेट पाहून ती अतिशय गंभीरपणे म्हणाली,

‘आप शुअर हो, आपको इतना पानी लगेगा!’

संपी बुचकळ्यात पडली आणि मग उगाच आव आणत,

‘हां हां.. मुझे पता है मॅगी कैसे बनती है..’ म्हणाली.

ती सीनियर संपीला एक विचित्र लुक देऊन मग मासिक चाळत बसली.

इकडे संपीच्या मॅगीचं जे होणार होतं तेच झालं. मॅगीची खीर बनली! संपीला कळेना कितीही गॅस वाढवला तरी भांड्यातल पानी का संपत नाहीये. आपण मेजर घोळ घातलाय हे ती आता कळून चुकली. शेवटी मग गॅस बंद करून तिची खीर घेऊन तिथून जायला निघाली तेव्हा त्या सीनियर ने त्या खीरीकडे आणि संपीकडे पाहिलं. संपीने मग तिच्याकडे न पाहताच तिथून धूम ठोकली. त्यादिवशी तिला स्वयंपाकात ‘प्रमाण’ नावाची काहीतरी गोष्ट असते हे समजलं.

तिच्या या गमतीशीर वागण्यामुळे हळू-हळू मात्र ती सगळ्या हॉस्टेलमध्ये फेमस आणि वागण्या-बोलण्यातल्या एकूण निरागसतेमुळे सगळ्यांची लाडकीही व्हायला लागली. तिच्यात काहीतरी होतं जे सगळ्यांना आकर्षून घ्यायचं आणि ती त्यांना आपलीशीही वाटायची. संपी आता हळू-हळू तिथे रुळायलाही लागली होती.

हॉस्टेललाइफ जसं तिच्यासाठी नवं होतं तसंच ‘इंजीनीरिंग’ ही नवीनच होतं. बारावी नंतर इंजीनियर होणं शास्त्रच असल्याने तिने त्याला अॅडमिशन घेतलेलं. आता ते कशाशी खातात हे मात्र जाणून घेणं बाकी होतं.. कॉलेज मध्ये या इंजीनीरिंगशी तिचा आता रोज सामना होत होता.. सामना कसला, कुस्तीच.. 

 

 

12

 

So girls, now you are entering a whole new ‘electrical world’!

इलेक्ट्रिकल चा पहिलाच तास होता. आणि त्या मख्ख प्रोफेसरीण बाई शक्य तितक्या मख्ख आवाजात वरील वाक्याच्या अर्थाच्या अगदी विरुद्ध सुरांत आपल्या विषयाची ओळख करून देत होत्या. संपी, मीनल सोबत भिंतीजवळच्या बेंच वर बसलेली होती. तिचं लक्ष प्रोफेसरणीकडे. मीनल तिला नज करून नवीन घेतलेल्या रजिस्टर वरची covers दाखवत होती. त्यांची चुळबुळ पाहून त्या प्रोफेसर बाईंनी,

‘हे, यू स्टँड अप..’ असं म्हटलं.

संपी आणि मीनल एकमेकींकडे पाहू लागल्या. त्या बाई पुन्हा म्हणाल्या,

‘यस यस.. यू, गर्ल इन पिंक पंजाबी सूट..’

संपीला नाईलाजाने उठावं लागलं.

‘व्हाट्स यॉर नेम?’

तोंडात आलेलं ‘संपी’ परतवत संपी म्हणाली,

‘संपदा जोशी’

‘सो, संपदा, व्हॉट डू यू मीन बाय electricity?’

आता electricity म्हणजे काय हे इंजीनीरिंगला असलेल्या स्टुडेंटला माहिती नसेल का? संपीला अर्थातच माहिती होतं. पण असं अचानक सगळ्या वर्गाची नजर आपल्यावर खिळलेली असताना नेमके  शब्द फितूर होतात. संपीचंही तेच झालं. पण मग काहीतरी उत्तर दिलंच पाहिजे या जाणीवेतून मेंदूत शब्दांची जुळवाजुळव व्हायच्या आधीच ती उत्तरली,

‘electricity means.. hmm.. hmm.. light..’

(घरी वीज आली-गेली की आपण नाही का म्हणत लाइट आली किंवा गेली तसं :D )

या उत्तराबरोबर प्रोफेसरीणबाईच्या कपाळावर आठ्या उमटल्या आणि पूर्ण वर्गात हशा पिकला.

संपीचं ध्यान मात्र नेहमी सारखं गोंधळलेलं.

बाईंनी मग ‘पे एटेन्शन’ म्हणत संपीला नजरेनेच खाली बसायला सांगितलं. सगळ्याजणी संपीकडे पाहून हसत होत्या. संपीनेही मग त्यांच्यासोबत भरपूर हसून घेतलं.

 

थोड्याफार फरकाने सगळी lectures अशीच पार पडत होती. सुरूवातीला असतो तसा सीरियसनेस यही वेळेस संपीमध्ये संचारला होता. पहिल्या वर्षी सगळ्या ब्रांचेसची तोंडओळख करून देणारे विषय अभ्यासाला असतात हे आता संपीला कळलं होतं. शिवाय सोबत मॅथ्स, अप्लाइड फिज़िक्स, अप्लाइड केमिस्ट्रि इ.इ. आलेच. फिजिक्स आणि केमिस्ट्रि ‘अप्लाइड’ असू शकतात याची जाणीव संपीला आत्ताच झाली. अकरावी-बारावीत ते फक्त एमसीक्यू सोडवण्यापुरते किंवा सीईटी पास करण्यापुरते असतात असाच तिचं समज झालेला. लायब्ररी मध्ये जाऊन तिथली पुस्तकंही आता संपी चाळायला लागली होती. तिथले ते मोठे मोठे संदर्भ ग्रंथ पाहून तिचे डोळे पांढरे व्हायचे.. पण तिच्या त्या ‘टॉप’ करायच्या निग्रहापुढे तिने त्यांची परवा केली नाही.

काही दिवसांनी संपीच्या अंगावरचा पंजाबी सूट जाऊन तिथे कॉलेजचा ‘शर्ट-ट्राऊजर-टाय’ असा युनिफॉर्म आला! संपीचं रुपडच पालटलं. आजपर्यंत कधी साधी जीन्सपण न घातलेल्या तिला हा युनिफॉर्म फारच भारी वगैरे वाटायला लागला. शिऊन आला त्यादिवशी तर बराच वेळ तो घालून तिचं आरशात पाहणं चालू होतं.

मीनल सोबत तिचं ‘ओर्कुटायन’ ही आता जोरात सुरू होतं. पूर्वीचे सगळे वर्गमित्र-मैत्रिणी या ऑर्कूटच्या निमित्ताने पुन्हा एकत्र आले. ग्रुप्स बनले. इतकी वर्ष सोबत राहून कधी समोरा-समोर न बोललेले हे सगळे आता ऑर्कूट वर मात्र गुलूगुलू बोलायला लागले होते. एकमेकांच्या मध्ये असलेलं ते आभासी माध्यम त्यांना सोयीचं वाटत असावं.

अवचट चा आता मंदार झाला होता. आणि संपी ची संपदा. मंदार आणि संपी आता बर्‍यापैकी ‘बोलायला’ लागले होते. हा मंदार आपल्याला ‘ओळखत’ वगैरे असेल याची इतकी वर्षं वर्गात खाली मान घालून काढलेल्या संपीला त्याचा srap येईपर्यन्त कल्पनाच नव्हती. पण तोच काय, वर्गातली इतरही बरीच मुलं संपीशी छान बोलायला लागली होती. आणि ‘अरेच्चा आपण इतकेही बावळट नाही आहोत’ याची जाणीव संपीला झाली. मुलांना ती इतरांपेक्षा वेगळी वाटायची कारण तिच्या वागण्यात एक प्रकारचा निखळपणा होता.

दिवस जाऊ लागले तसा या नवीन कॉलेजमध्येही आता संपीचा एक ग्रुप तयार झाला. ती, मीनल, प्राजक्ता आणि प्रॉपर पुण्यातलीच असलेली मेघा. चौघी सगळीकडे एकत्र. संपी रोज तिच्या ऑर्कूट वरच्या घडामोडी ग्रुपमध्ये सांगायची. त्यामुळे, श्रावणी, किशोर, मंदार, श्रीनिवास इ.इ. डझनभर तरी नावं आता ती सोडून इतर तिघिंचीही पाठ झालेली होती. आणि त्यांचे किस्सेही.

मंदारचा उल्लेख थोडा जास्त असायचा. आधी इंजीनीरिंगशी निगडीत असलेल्या त्यांच्या गप्पा, सध्याचं कॉलेज, मित्र-मैत्रिणी, अभ्यास अशा मार्गाने जात जात पूर्वीच्या आठवणींवर कधी येऊन पोचल्या त्यांचं त्यांनाही कळलेल नव्हतं. काही झालं तरी ऑर्कूटवर बोलण्याला मर्यादा होत्या. कॉलेजमध्ये आल्यावरचं, त्यातही लॅब असिस्टंटला चुकवून नाहीतर मग बाहेरच्या सायबर कॅफे मध्ये वगैरे ऑर्कूट उघडता यायचं. त्यावेळी इंटरनेट अॅक्सेस इतका सहज नव्हता. मोबाइल फोनही अगदी साधे, मन्युयल कीपॅड असलेले होते.

संपीच्या जगात आता आभासी माध्यमातून जरि मुलांचा प्रवेश झालेला असला तरी समोर मुलं दिसल्यावर मात्र अजूनही तिची घाबरगुंडी उडतच होती. तिचं कॉलेजही गर्ल्स असल्यामुळे तिचं तसा मुलांशी फारसा संबंध यायचा नाही. पण कॅम्पस मध्ये इतरही कॉलेजेस असल्यामुळे मुलांचा वावर हा होताच.

एका दिवशी कॅम्पस मधल्या एकमेव झेरॉक्स सेंटरवर संपी कशाचेतरी झेरॉक्स काढण्यासाठी आली होती. पण तिथे काऊंटर वर मुलांची ही गर्दी. संपी एका कोपर्‍यात तिष्ठत कितीतरी वेळ उभी. त्यांच्यात घुसून, किंवा त्यांना सरका म्हणून आपलं काम करून घेण्याचं धाडस तिच्याच्याने होईचना. बराचवेळ झाला संपी परतलीच नाही म्हणून मीनल तिच्यामागे तिथे आली आणि संपीला असं कोपर्‍यात उभी पाहून तिने कपाळालाच हात लावला. तिने तिच्या हातातल्या नोट्स घेतल्या आणि ‘एक्सक्यूज मी..’ म्हणत वाट काढत थेट जाऊन काऊंटर वर धडकली. संपी तिच्याकडे पाहतच राहिली. मीनल ने मग ‘भय्या, इतना दो ना पेहले, मेरा लेक्चर है.. भय्या प्लीज..’ म्हणत गोड-गोड बोलून तेवढ्या गर्दीत त्या झेरॉक्स वाल्या भय्याकडून आपलं कामही करून घेतलं. आणि तो गठ्ठा संपीच्या हातात सोपवत म्हणाली,

‘देखा, ऐसे करना पडता है.. और तू.. कबसे खडी है हात बंधे हुये..’

‘अगं मला भीती वाटते बाबा बोलण्याची..’ संपी म्हणाली.

‘क्युं? खा जाएंगे तुझे लड्के? संपे ढीट बन जा अब तू.. ये बॉइज फोबिया कुछ काम नई आनेवाला तेरे’

‘हम्म.. बॉइज फोबिया.. खरंय..’

संपी मीनल कडे पाहून खुद्कन हसली आणि मनातल्या मनात विचारातही पडली.

 

13

 

‘चल रे मीनल, घुमके आते है सिटि में..’

संपीच्या शेजारच्या रूममधली दिव्या आज भल्या सकाळीच संपीच्या रूम मध्ये येऊन बसली होती. ती होती उत्तर भारतीय. तिचं हिन्दी एकदम असं ‘लो एंवइं’ स्टाइल होतं. ते ऐकायला संपीला फारच गोड वाटायचं.

‘हां हां चलो, शनिवारवाडा देखते है. मेरे अप्पा कहते बहुत बडा है..’  संपीचं हिन्दी!!

ही दिव्या दिसायला एकदम गोड आणि वागायला एकदम धाकड. संपीला मनातून अशा मुली फार आवडायच्या. ती आली की मग संपी उगाचच हिन्दी बोलायची. मोडकं-तोडकं. आणि मग दिव्या तिला म्हणायची,

‘हाहा.. संपदा, कितनी क्यूट है रे तू..’

संपीला हे पण खूप भारी वाटायचं.

पण, रविवार असला तरी त्यादिवशी संपी आणि मीनलने आता घालायला कपडेच उरलेले नाहीत हे लक्षात आल्यावर, दोन आठवडे साचलेले कपडे धुण्याचा घाट घातला होता. त्यामुळे त्यादिवशी तरी त्या कुठे गेल्या नाहीत. पण, पुण्यात येऊन महिना-दोन महीने झाले तरी तुम्ही अजून शनिवार वाडा, तुळशीबाग, एफसी रोड किंवा एमजी रोड ला भेट दिली नाही म्हणजे काय! या दिवसेंदिवस वाढत चाललेल्या गिल्ट पोटी पुढच्या रविवारी मात्र मीनल-संपी-प्राजक्ता-मेघा अशी चौकडी निघाली की पुण पहायला. मेघा त्यांची गाइड. ‘पीएमटी’ नावाच्या अचाट संकल्पनेशी त्या दिवशी त्यांची ओळख झाली. शनिपाराच्या बस मध्ये चढल्यावर बाहेरून अतिसामान्य दिसणार्‍या त्या बसची ‘गर्दी पेलण्याची क्षमता’ पाहून संपी अवाक झाली. आणि त्या दैवी बस चे आपण जणू मालक आणि चढलेले सारे प्रवासी म्हणजे तुच्छ विकारी मानवजात असल्या प्रमाणे वागणारा, अभूतपूर्व आत्मविश्वास घेऊन वावरणारा, कमीत कमी शब्दात जास्तीत जास्त अपमान करण्याची क्षमता असलेला तो कंडक्टर पाहून संपीने मुकाट मान खाली घातली. कॉलेजचे पोरं-पोरी म्हटल्यावर तर यांच्या चेहर्‍यावर अति-तुच्छता मिश्रित भाव प्रकट व्हायचे. का ते त्यांनाच ठावूक! गर्दीतून सफाईदारपणे वाट काढत ते कंडक्टर काका पुढे आले आणि त्यांनी नेमकं संपीलाच तिकीट मागितलं. गाडीत शिरल्या-शिरल्या हातात तिकिटाचे सुटे पैसे घेऊन बसायचं असतं हा पीएमटी चा बेसिक नियम संपीला ठावूकच नसल्याने कंडक्टरने तिकीट मागितल्यावर तिने पर्स उघडली. यावर तो कंडक्टर बोललाच त्याच्या स्वभावाप्रमाणे,

‘मॅडम, एक चहा पण मागवु का? चालूद्या तुमचं निवांत. मी आहे इथे उभा.’

पीएमटीमध्ये चहा पण देतात का? संपी मनातल्या मनात म्हणाली. पण जाऊदे काही नको बोलायला म्हणून गप्प बसली. अशावेळी पंधरा वेगवेगळे कप्पे असलेल्या त्या हौसेने घेतलेल्या पर्समधल्या कुठल्यातरी कप्प्यात ठेवलेले पैसे नेमके सापडत नाहीत. संपीचंही तेच झालं. तेवढ्यात प्रसंगाची कल्पना येऊन गर्दीतून वाट काढत मेघा पुढे आली आणि तिने पटकन तिकीट काढलं. कंडक्टरने तिच्याकडेही एक व्यामिश्र कटाक्ष फेकला. आणि हे सगळं झाल्यावर पर्समध्ये खुपसलेलं डोकं बाहेर काढत पैसे पुढे करत संपी म्हणाली,

‘चार शनिपार.’

पण पाहते तो कंडक्टरच्या जागी मेघा उभी. आणि मग स्वत:च्या वेंधळेपणावर स्वत:च हसली. थोड्यावेळाने तिच्या मोबाइलची मेसेज टोन वाजली. पुन्हा पर्सची एक मुक्त सफर करून तिने तो बाहेर काढला आणि पाहिलं. मंदारचा मेसेज!!

आणि मग तिची ट्यूब पेटली. काल ऑर्कूटवर त्यांनी नंबर एक्सचेंच केले होते.

संपीनेही मग त्याच्या ‘हाय’ ला ‘हाय’ केलं. आणि मनातल्या मनात खुश होत खिडकीबाहेर पाहू लागली. तिचे डोळे स्वप्नांनी भरले होते. एक नवं जग ती पहायला निघाली होती. शरीराने आणि मनानेही.

दुसर्‍याच क्षणी पलीकडून रीप्लाय आला,

‘काय करतेयस?’

‘आम्ही तुळशीबागेत जातोय’ संपीचा रीप्लाय.

‘अरे वा! खरेदी का?’ मंदार.

‘नाही. तुळशीबाग पहायला.’ संपीचं प्रामाणिक उत्तर.

‘हाहा.. फनी यू..’ मंदारला वाटलं संपीने जोक क्रक केलाय.

त्याच्यासोबत हसत मग संपीने विचारलं, ‘काय झालं?’

‘अगं, तुळशीबाग पहायला जायला ती काय खरी बाग आहे का. सगळे तिथे शॉपिंगसाठीच जातात. तू sarcastically म्हणालीस ना!’

आता यावर संपीला दोन प्रश्न पडले. तुळशीबागेला ती खरंच एखादी ‘बाग’ वगैरे समजत होती हे त्याला कसं सांगायचं आणि दुसरं, ‘sarcastically’ म्हणजे काय?

पण, मग काहीच न बोलता ती गप्प बसली.

त्यानंतर थोड्यावेळाने ‘हे, यू देअर?’ अशा आलेल्या मेसेजला ‘अरे आम्ही पोचलो. नंतर बोलते’ असा रीप्लाय करून ते संभाषण तिने त्यादिवसा पुरतं तरी थांबवलं.

 

तुळशीबागेत पोचल्यावर मात्र तिला तो का हसत होता त्याचा उलगडा झाला. बाग सोडा तिथे नुसतेच बोळ होते आणि तेही गर्दीने काठोकाठ भरलेले. इतक्या सार्‍या वस्तु तिने एका ठिकाणी पहिल्यांदाच पाहिल्या होत्या. चौघीजणी एकमेकींचे हात धरून सारं काही न्याहाळत पुढे सरकत होत्या. मीनल काय काय खरेदीही करत होती. संपी मात्र फक्त किमती ऐकत होती आणि मनातल्या मनात आपल्याकडे किती पैसे आहेत, आपण किती खर्च करू शकतो, अमुक-अमुक वस्तु घेतली तर किती उरतील इ.इ गणितं पुन्हा पुन्हा मांडत शेवटी घेत काहीच नव्हती.

संपी खरी हरखली ती मेघाने त्यांना तुळशीबागेमधलं राम-मंदिर दाखवल्यावर. तिथे गेल्यावर बाहेरचा सारा गोंगाट एकदम नाहीसा झाला. आणि तिचं मन प्रसन्न प्रसन्न झालं.

त्यानंतर मग लक्ष्मीरोड-दगडूशेठ करत करतच दिवस मावळला आणि त्यांनी परतायचं ठरवलं.

मोठं शहर, भरपूर गर्दी, धावणारी माणसं, त्यांचा वेग.. एक पूर्ण नवं जग पाहून संपी पुरती हरखून गेली.

हॉस्टेलवर परतल्यावर तिने पहिली कुठली गोष्ट केली असेल तर आधी डिक्शनरी उघडली आणि ‘sarcastically’ चा अर्थ पाहिला. तो पाहिल्यावर जरावेळ स्वत:शीच हसून मग तिने मंदारला मेसेज केला,

‘हाय, अरे मी sarcastically नव्हते म्हणाले. मला खरच तुळशीबाग म्हणजे एक बाग वाटायची :D हाहा.. फनी मी!’

आणि मग फ्रेश होऊन ती जेवायला गेली. पाहिला घास तोंडात जातो न जातो तोच मंदारचा रीप्लाय आला,

‘अँड नाऊ क्यूट टू..:)’

यावर नाही म्हटलं तरी संपी जराशी blush झाली आणि लगेच कोणी पाहिलं तर नाही याची खात्री करत खाली मान घालून जेवायला लागली.

 

14

 

मंदार आणि संपी पहिली ते बारावी एकाच वर्गात होते. त्यामुळे तोंड ओळख अर्थातच होती. पण बोलणं अजिबातच नव्हतं. फोन नंबर एक्सचेंच केल्या पासून आता त्यांचं दिवस-रात्र चॅटिंग सुरू झालं. मंदार हुशार होताच पण विचारी आणि शांतही होता. आणि टॉपर असल्यामुळे सगळ्यांचं अॅट्रॅक्शनही होता. संपीशी बोलणं त्याला आवडायला लागलं होतं. दोघांमध्ये एक बॉन्ड तयार व्हायला लागला होता. ‘प्रेम’ वगैरे नाव त्याला आत्ताच नको द्यायला. जे होतं ते खूप निखळ होतं. आपली गाडी तिथपर्यन्त पोचणार की नाही याचा अजून त्या दोघांनी विचारही केला नव्हता. संपी आता मोकळेपणाने बोलायलाही लागली होती. तिचा cuteness, जिवंतपणा, खरेपणा त्याला हवाहवासा वाटायचा. आणि त्याचा intellect, विचारीपणा तिला. कॉलेजमधली इतरही सगळीजणं आता मोबाइलवरुन बोलायला लागली होती. मग गेट-टुगेदर वगैरे संकल्पनाही पुढे येऊ लागल्या. जे पुण्यात आहे त्यांनी तरी भेटूया वगैरे. पण, सेमिस्टर संपायला लागलं तसं-तसं सगळे पुन्हा सीरियस व्हायला लागले आणि गेट-टुगेदरचा विषय त्यावेळपुरता तरी बारगळला.

पहिलं सेमिस्टर सुरू झालं म्हणता म्हणताच संपायलाही आलं. Submissions ची घाई गडबड सुरू झाली. याच्या नोट्स ढाप, त्याची फाइल मिळव असे प्रकार सुरू झाले. टॉपर लोकांच्या सगळ्या फाइल्स अप टु डेट असायच्या त्यामुळे ते या काळात भाव खाऊन आणि मजेत आसायचे. तर कॉलेजमध्ये कधीच लक्ष न दिलेले, जेमतेम एटेंडेंस असलेले लोक्स सगळाच आनंद असल्याने निर्धास्त असायचे. पाहू, करू काहीतरी असा एकूण विचार. पण, संपी सारखे मधल्या patch मधले, ज्यांचं थोडंफार पूर्ण, थोडंफार अपूर्ण आहे असे सगळे प्रोफेसर्सच्या मागे-मागे करून हैराण व्हायचे. याची साइन मिळव, त्याचा टेबल पूर्ण कर, readings ढापणे वगैरे गोष्टींना ऊत येण्याचा हा काळ!

रात्र-रात्र जागून संपीने ग्राफिक्स च्या शीट्स पूर्ण केल्या. स्वप्नात पण फ्रंट व्यू, टॉप व्यू, साइड व्यू यायला लागले. घामे-घुम होऊन आणि अर्धा-एक किलो वजन घटवून तिची submissions कशीतरी पार पडली. आणि आता लागले लेखी परीक्षेचे वेध! परीक्षा पंधरा दिवसांवर असताना तिची पीएल सुरू झाली. पहिलीच वेळ असल्याने आणि पहिलीच पीएल असल्याने तिने ती खरंच preparation साठी वापरली. झोप आणि जेवण सोडून इतरवेळी पुर्णपणे अभ्यास. मंदारशी बोलणं सुद्धा बंद!

एव्हाना मॅगी बनवण्यात तिने बर्‍यापैकी प्रगति केली होती. रात्री-अपरात्रि ती बनवणं, रात्री जागणं हे तर नित्याचंच झालेलं. मॅथ्स-1 डोकं खायचा, तर इलेक्ट्रिकल-सिविल डोक्याला मुंग्या आणायचे. तिचं ‘पाठ करो’ तंत्र ती याही वेळेस अवलंबत होती. पण, यावेळी ती घरी नसून हॉस्टेलवर आहे हे मात्र ती सारखी विसरायची. रात्री एक-दोन वाजता तिचं मोठयाने, स्तोत्र म्हणावी तसं पाठांतर चालू असायचं. आणि मग जिया किंवा मीनल झोपेतून दचकून उठून,

‘संपे, अगं हळू..’ म्हणेपर्यंत तिची चांगलीच तंद्री लागलेली असायची.

अशीच पीएल संपली आणि एकदाच्या परीक्षा सुरू झाल्या. शेवटच्या मिनिटापर्यन्त संपी पुस्तकात तोंड खुपसून बसलेली असायची. पेपर आले तसे गेले. ते चांगले गेले की वाईट याचा अंदाज मात्र कोणालाच येत नव्हता. विद्यापीठाची ही पहिलीच परीक्षा, मार्किंग पॅटर्न वगैरे अजून कशाचीच माहिती नसल्याने निकाल लागेपर्यंत आपण नक्की किती दिवे लावलेयत याबद्दल कोणीच ठामपणे काही सांगू शकत नव्हतं. आणि त्याबद्दल आता कोणाला काही पडलेलंही नव्हतं. घरापासून लांब येऊन 4-5 महीने झालेले. बाहेर राहण्याची ही पहिलीच वेळ. प्रत्येकाला आता घरी जाण्याचे वेध लागले होते. संपीपण मग निघाली घरी..

हा संपीचा पहिलाच एकटीने केलेला एसटी प्रवास. जपून राहायचं असतं, कोणाशी फार बोलायचं वगैरे नसतं हे सगळे सल्ले डोक्यात ठेऊन संपी शिवाजीनगर बसस्टँड वर पोचली. तिने आधीच येऊन सकाळी नऊच्या बसचं रिजर्वेशन केलं होतं बरंका! ती पोचली आठ वाजता. पण एकही बस लागलेली तिला दिसली नाही. मग काय ती आणि तिची आणखी एक मैत्रीण दोघी शेजारी असलेल्या कॅंटीन मध्ये जाऊन इडली-सांबार खत बसल्या. निवांत नाश्ता केल्यावर त्या 8.55 ला बसपाशी आल्या. त्यांच्या गावची बस पाहून आत जाऊन बसल्या. हळू-हळू प्रवासी चढले. सव्वा नऊच्या ठोक्याला कंडक्टर आला. आणि त्याने तिकिटं काढायला सुरुवात केली. संपी आणि तिची मैत्रीण आपलं तर रिजर्वेशन आहे म्हणून निवांत बसलेल्या. कंडक्टर जवळ आला आणि त्याने संपीला तिकीट मागितलं.

‘आमचं रिजर्वेशन आहे.’ संपी म्हणाली.

‘बर्‍या आहात ना, या गाडीला एकपण रिजर्वेशन नाही आज.’ कंडक्टर.

संपी आणि तिची मैत्रीन दोघी आता पडल्या की बुचकळ्यात. त्यांनी मग पावती काढून त्या कंडक्टरला दाखवली. ती पाहताच कंडक्टर मोठयाने हसायला लागला आणि म्हणाला,

‘अहो ही गाडी तर गेली की पुढे निघून.’

हे ऐकून संपीच्या पायांखालची जमीनच सरकली.

‘अहोपण आम्ही बरोबर नऊ वाजता आलो. अशी कशी लवकर निघून गेली?’ संपी.

‘नऊ? पावणे-नऊ टाइमिंग आहे तिचं. यावर वाचलं नाही का तुम्ही?’ कंडक्टर.

अरे देवा! संपीने डोक्यालाच हात लावला. तिच्या डोळ्यांत पाणीच यायला लागलं. मग कंडक्टरने त्यांना डेपो ऑफिसरला भेटून पावतीवर सही घेऊन या, तरच प्रवास करता येईल असं सांगितलं.

मग काय संपी आणि तीच्या मैत्रिणीची सवारी निघाली त्या डेपो ऑफिसरला शोधयला. तो काही सापडेना. या पळतायत इकडून तिकडे. सामान एसटी मध्ये. ती कधीही निघण्याच्या तयारीत. आणि यांना पावतीवर सही काही मिळेना. शेवटी एका ठिकाणी दोघी रडवेल्या होऊन थांबल्या. त्यांची ती अवस्था पाहून उनिफोर्म मधल्या एका इसमाने त्यांना काय झालय असं विचारलं. संपीने जवळपास रडत सगळी हकीकत सांगितली. तो इसम मग त्या दोघींना घेऊन बसपाशी आला. कंडक्टरला खाली बोलावलं. आणि त्याच्या समोरच त्याने संपीच्या पावतीवर सही केली. संपीला तेव्हा कळलं की तोच डेपो ऑफिसर होता! दोघीं मग त्यांचे आभार मानून एकदाच्या पुहा बसमध्ये येऊन बसल्या. त्यांच्यासकट खोळंबलेल्या इतर प्रवाशांनीही मग सुटकेचा श्वास घेतला आणि एकदाची संपीची पहिली स्वतंत्र बस सफर सुरू झाली..

 

15

 

संपी घरी येणार म्हणून घरात सगळ्यांचा उत्साह ओसंडून वाहत होता. तिन्हिसांजेला ती पोचली तेव्हा नमीने चक्क नाक न मुरडता तिचं स्वागत केलं आणि ‘पुणे रिटर्न’ वगैरे असल्यामुळे बराचवेळ तिच्याभोवती पिंगाही घातला. संपीचं तर म्हणजे किती बोलू, किती सांगू आणि सगळ्यात महत्वाचं म्हणजे किती खाऊ असं झालेलं होतं. ‘हॉस्टेलवर राहिल्याशिवाय घरच्या जेवणाची किम्मत कळत नाही’ हा शाश्वत नियम ती जगून आली होती. त्यामुळे आल्या-आल्या आईच्या हातचं पाणीही तिला अमृतासारखं वगैरे वाटलं. एरवी दिसेल त्या पदार्थाला नाकं मुरडणारी ती समोर येईल ते आनंदाने खाऊ लागली. अगदी आईच्या पोळ्याही तिला ‘गोड’ वगैरे वाटायला लागल्या होत्या. मोठ्या शहराचा आवाका मनात नोंदला गेल्यावर आपलं गाव छोटं वाटायला लागतं तसं संपीचंही झालं. हॉस्टेलच्या गमती, कॉलेज मधला अभ्यास, मेस चं जेवण इ. इ. ची वर्णनं तर जाता-येता सतत सगळ्यांसमोर करणं चालूच होतं. नुकतंच कमावलेलं मॅगीचं पाक कौशल्य घरच्यांना दाखवण्याची संधीही तिने सोडली नाही. पण त्यावर ‘यापेक्षा शेवयांची खिचडी जास्त छान लागते’ ही आईची प्रतिक्रिया ऐकून ‘तुला पामराला या दैवी पदार्थाचं माहात्म्य काय कळणार’ अशा अर्थाचा तुच्छ लुक संपीने आईला दिला. नमिला मात्र संपीची मॅगी प्रचंड आवडली.

संपीचं मंदार आख्यान सुट्टीत पुन्हा सुरू झालं. पेपर कसे गेले वगैरे तुच्छ गप्पा आता ते मारायचे नाहीत. शाळेतले जुने किस्से revise करणं, त्यांच्यावर हसणं, किंवा या वयात ‘आयुष्य’, ‘स्वप्नं’ सॉरी ‘ड्रीम्स’ वगैरेंविषयी बोलण्याची भारी हौस वाटायला लागते, त्याविषयी बोलणं वगैरे चालू असायचं. सोबत तोंडी लावायला संपीचे भन्नाट किस्से आणि वेंधळेपणा असायचाच. यावेळपर्यंत संपीच्या मेसेज बॉक्स मध्ये आणखीही पाच-सहा नावं परमनंट झालेली होती. श्वेता, जाधव, श्रीनिवास, मयूर, निखिल इ.इ. श्रीनिवास born flirting master होता. तो संपीसोबत बोलताना क्लास मधल्या इतर दहा मुलींविषयीचे किस्से आणि कोणाशी कसं फ्लर्ट करायचं याविषयी मजेशीर गप्पा मारायचा. त्याच्या हेतुंबद्दल कधी शंका न वाटल्याने संपीपण मस्त बोलायची. श्वेताला मयूर आवडायचा त्यामुळे ती सतत त्याच्याचविषयी बोलायची. पण, मयूर मात्र सिरियस हंक असल्यामुळे ‘हाय’ आणि मग ‘wassup’ च्या पलिकडे इछा असूनही फार काही बोलू शकायचाच नाही. हो पण त्याला श्वेता आवडायची नाही हे मात्र त्याच्या बोलण्यावरून संपीला आता समजलेलं होतं. ‘आपण फारच कूल आणि स्मार्ट आहोत’ असा समज असणारी काही पब्लिक असतेच जिथे तिथे. निखिल त्यापैकि होता. संपी त्याच्याशी बोलणं सहसा टाळायचीच. नाहीतर मग त्याच्या त्या स्मार्टनेस ला काडीचाही भाव न देता वाद घालायची. मग तोच निघून जायचा. संपीचं टेक्स्ट मेसेज टायपिंग स्किलही आता प्रचंड सुधारलं होतं. एकावेळी चार-पाच चट्स चालू ठेवणं म्हणजे बाएं हात का खेल झालेला होता. कधी कधी तर तिच्यासमोर कीपॅडच थकून जायचं पण ती नाही!

सुट्टी सुरू झाली म्हणता म्हणता संपलीही. आणि मग संपीची स्वारी पुन्हा पुणे मुक्कामी येऊन पोचली. आता हॉस्टेल, कॉलेज इ.इ. चं नावीन्य बर्‍यापैकी कमी झालं होतं. जड-जड रेफ्रेन्स बूक्स पण बोरिंग वाटायला लागलेली होती. इंजीनीरिंग पल्याडचं विश्व खुणावू लागलं होतं. याच दरम्यान संपीच्या हातात Dan Brown ची जादुई दुनिया येऊन पडली. ‘द दा विन्सी कोड!’ बास. इतके दिवस बोकया सातबंडे किंवा फारतर फास्टर फेणे ची मशागत झालेल्या तिच्या वाचिक मनाला एक नवंच विश्व दिसलं. अक्षरश: दिवस रात्र एक करून संपी विन्सी कोड वाचत होती. बेड वर कुठल्या तरी कोनात पालथी नाहीतर सुलथी पडलेली संपी, तिच्या डाव्या-उजव्या बाजूला एक डिक्शनरी, आणि असाच कुठेतरी पडलेला फोन असं चित्र रूममध्ये तिन्ही त्रिकाळ दिसत होतं. एखादा शब्द अडला की डिक्शनरी उघडून त्याचा अर्थ पाहत, विन्सीच्या चित्रांमधले बारकावे शोधत (जणू काही प्रोफेसर Langdon च्या आधी हीच होली ग्रेल शोधून काढणार अशा आविर्भावात) ती अक्षरश: पुस्तकात घुसून ते वाचत होती. कॉलेज करून उरलेला पूर्ण वेळ ती हेच करत होती. आता तिला मेसेजिंग मध्ये पण रस उरला नव्हता. आणि बोललीच तरी ती सगळ्यांशी फक्त विन्सी कोडविषयीच बोलत होती. त्यामुळे तमाम जगाला संपी ‘विन्सी कोड’ वाचतेय हे ज्ञात झालेलं होतं. मंदारने ते आधीच वाचलेलं असल्यामुळे तो भारी आव आणत बोलायचा. आपल्याला आवडत असलेलं पुस्तक वाचलेल्या व्यक्तीशी बोलण्यात काय अद्वितीय आनंद असतो ते संपीला त्याच्याशी बोलताना जाणवत होतं. भारत-अमेरिका संबंध किंवा साऊथ चायना सी वगैरे गंभीर आणि हॉट विषयांवर चर्चा करत असल्याच्या आविर्भावात ते दोघे सोफी-langdon आणि होली ग्रेल विषयी बोलायचे.

दरम्यान त्यांच्या जुन्या ग्रुपमध्ये गेट-टुगेदरच्या विषयाने पुन्हा तोंड वर काढलं. आणि एकदाचं एका रविवारी दुपारी ते ठरलंही. संपी सध्या विन्सी फिवर मध्ये असल्याने रविवारी ठरलेल्या वेळेच्या तासभर आधी श्वेताचा फोन येईपर्यन्त गेट-टुगेदरला आपल्याला जायचंय हे संपीच्या गावीच नव्हतं. मग झटकन विन्सी विश्वातून बाहेर येत पटकन तयार होऊन संपी निघाली मॉडर्न कॅफे कडे..

‘तयार’ वगैरे होण्याच्या संपीच्या concepts अजून बर्‍यापैकी बेसिकच असल्याने कपाट उघडल्यावर अंगावर येणार्‍या पसार्‍यातून हातात आलेला त्यातल्या त्यात बरा असलेला एक ड्रेस अडकवून संपी निघालेली होती. बस मध्ये बसल्यावर तरी तिला एकदा वाटूनच गेलं, पुस्तक घ्यायला हवं होतं का सोबत? बसल्या-बसल्या थोडं वाचून तरी झालं असतं. इतक्यात मेसेज वाजला म्हणून तिने फोनकडे पाहिलं,

‘येतेयस ना..’ मंदार.

आत्ता तिच्या डोक्यात प्रकाश पडला आणि तिला जाणवलं, आपण खरंच सगळ्यांना ‘भेटायला’ जातोय. पहिल्यांदा. आणि तिथे मंदार पण असणार आहे! तिची धडधड आता उगाच वाढली. काही झालं तरी मेसेजेस मधून बोलणं वेगळं आणि समोरा-समोर भेटणं वेगळं. याच विचारात असताना तिची नजर तिच्या ड्रेस वर गेली. ‘शी दुसरा घालायला हवा होता का!’ ती स्वत:शीच पुटपुटली.

एवढ्यात तिचा स्टॉप आला. संपी बस मधून उतरली. आणि तिथून पाच-दहा मिंनिटांवर असलेल्या मॉडर्न कॅफे कडे निघाली...

 

16

 

नेहमीसारखी गर्दी आणि तरीही निवांतपणा अंगावर घेऊन असलेला मॉडर्न कॅफे संपीला दुरूनच दिसला. तिची पावलं आता झपाझप पडत होती. प्रचंड उत्सुकता आणि थोडीशी धडधड मनात घेऊन ती कॅफेत शिरली. ‘अजिबात वेंधळेपणा करायचा नाही’ असं पुन्हा एकदा स्वत:लाच बजावत तिने पूर्ण कॅफे वरुन नजर फिरवली. एकदम मागे काचेच्या बाजूला असलेल्या मोठ्या टेबल वर सगळे बसल्याचं तिला दिसलं. ती सोडून सगळेच एव्हाना आलेले होते. उशिरा येण्याचा शिरस्ता संपीने इथेही चालूच ठेवला होता. काऊंटर कडे तोंड असलेल्या निखिलला ती सर्वात आधी दिसली.

‘अरे संपदा आली..’ म्हणत त्याने सर्वांचं लक्ष टेबलकडे येणार्‍या संपीकडे वेधलं.

संपी सगळ्यांकडे पाहत हसत-हसत येऊ लागली. श्वेता, मृणाल तिला तिथूनच हाय करत होत्या. संपीने पण त्यांना हाय केलं. आणि या सगळ्या प्रकारात एका बाहेर आलेल्या आलेल्या खुर्चीच्या पायात संपी अडखळली आणि पडता पडता अगदी थोडक्यात वाचली. मग स्वत:च्या वेंधळेपणावर इतर कोणी हसायच्या आत स्वत:च हसली. कोपर्‍यात खिडकीशी बसलेला मंदार तिला दुरूनच न्याहाळत होता. पण स्वत:च्या वेंधळेपणाच्या घाईत तो काही लगेच तिला दिसला नाही. ती पुढे आली आणि श्वेताने तिच्यासाठी रिकाम्या केलेल्या खुर्चीवर जाऊन बसली. नेहमीसारखं उत्सुकतेने भरलेलं लोभस खळाळतं स्मित होतंच तिच्या चेहर्‍यावर.

लहानपणापासून एकमेकांना ओळखणारे पण कधी फारसं समोरा-समोर न बोललेले हे दहा-पंधरा चेहरे. सुरूवातीला नाही म्हटलं तरी थोडा awkwardness येतोच. चेहरे टाळून बोलायचं किंवा मग नुसतीच चूळबुळ करायची असं बर्‍याच जणांचं चालू होतं. मग हळूहळू ‘अरे तो अमुक अमुक कोणत्या कॉलेजला लागला रे?’ वगैरे वळणानी जात वातावरण थोडंसं हलकं व्हायला लागलं. त्यातच श्रीनिवास सारखे हलके-फुलके मेंबर्स असतातच सगळीकडे वातावरण खेळकर ठेवायला. तो त्याचे टुकार विनोद झाडायची संधी अशावेळी सोडणार थोडीच होता. त्यात आजतर चार-पाच मुलीही होत्या समोर. त्याचा स्वभाव आता बर्‍यापैकी कळलेला असल्यामुळे संपी त्याच्या विनोदांवर भरपूर हसत होती. ती अशीच कशावर तरी हसत असताना तसं मोजकंच पण नेमकं बोलणारा मंदार तिच्याकडे पाहून म्हणाला,

‘संपदा, ब्रांच कुठली गं तुझी?’

संपीला क्षणभर काही कळलंच नाही. इतकावेळ तिने डोळ्यांच्या कोनातून एक-दोनदा त्याच्याकडे पाहून घेतलं होतं खरं पण प्रत्यक्ष बोलली मात्र काहीच नव्हती. पण आता हा असा अनपेक्षित प्रश्न ऐकून बावरली. दोघं रोज बोलायचे, तिची ब्रांचच काय पण अख्खा टिचिंग स्टाफही एव्हाना त्याला पाठ झालेला होता. पण मग सगळ्यांपुढे हा असा प्रश्न का विचारावा त्याने? ती बुचकळ्यात पडली. आणि मग ततपप करत म्हणाली,

‘इलेक्ट्रॉनिक्स अँड टेलीकॉम’

मंदार अतिशय शांत चेहर्‍याने तिची मजा घेत होता,

‘अच्छा.. आणि कॉलेज?’

प्रथमच बोलत असल्याचा आव आणत हा बोलण्यासाठी निमित्त शोधतोय हे संपीच्या आता लक्षात आलं. पण चेहर्‍यावरचे भाव लपवण्यात ती त्याच्याइतकी निपुण नव्हती. येणारं हसू दाबत उगाच खोकलल्याचा आव आणत मग तिने लक्ष श्वेताकडे वळवलं. आम्ही रोज बोलतो किंवा आमची चांगली ओळख आहे वगैरे इतर कोणाला आत्ताच कळू नये असा काहीसा मंदारचा त्यामागे विचार असावा असा अंदाज तिने बांधला.

निखिल संपीसमोर मेनूकार्ड सरकावत म्हणाला,

‘आमच्या सगळ्यांचं ऑर्डर करून झालंय. तू मागव तुला काय हवंय ते..’

संपीने ते मेनूकार्ड अथपासून इतिपर्यन्त परीक्षेचा पेपर वाचावा इतक्या गांभीर्याने वाचून काढलं आणि मग काहीवेळाने त्यात खुपसलेलं डोकं बाहेर काढून म्हणाली,

‘एक इडली-सांबर!’

निखिलने तिच्याकडे एक मिश्किल लुक देऊन वेटरला हाक मारली.

कुठेही, कुठल्याही हॉटेल मध्ये जा, संपी आधी सगळ्या पदार्थांची नावं वाचायची आणि शेवटी इडली-सांबार मागवायची. त्यामागे तो एक आवडीचा आणि मुख्य म्हणजे ओळखीचा पदार्थ आहे हे महत्वाचं कारण असायचंच पण लहानशा शहरातून आल्यामुळे फूड कल्चर, फूड जोईंट्स, नावंही वाचता येऊ नयेत असे नव-नवे पदार्थ पाहून का कोणास ठाऊक ती उगाच बावरायची आणि मग आपला इडली-सांबार बरा म्हणत तेच मागवून मोकळी व्हायची. आजही तिने तेच केलं. तिचा awkwardness ओळखून मंदार तिला म्हणाला,

‘आपल्या गावातला पावशांकडचा इडली-सांबार खाल्ला आहेस तू कधी? सही असतो.’

आपल्या एकदम आवडीचं ठिकाण आणि आवडीच्या पदार्थाविषयी त्याला बोलताना पाहून संपी भयानक खुश झाली आणि मग उत्साहाने तीही बोलायला लागली. मुळात ‘खाणे’ हा विषयच तिच्या फार जवळचा असल्याने ती त्यावर कितीही वेळ बोलू शकायची.

बर्‍याच वेळापासून श्वेता संपीकडे पाहून काहीतरी असंबद्ध बोलत होती. संपीला आधी कळलं नाही पण नंतर तिची ट्यूब पेटली. ती बोलत होती त्यातलं अर्धं-निम्म समोर बसलेल्या मयूरला उद्देशून होतं. ती बिचारी त्याचं एटेन्शन मिळावं म्हणून काय काय करत होती. पण मयूर मात्र तिच्याकडे पूर्ण दुर्लक्ष करत संपीशीच अधून-मधून थोडं-फार बोलत होता. या सगळ्यात संपी मात्र पुरती अवघडून जात होती. मग काही न सुचून ती सरळ श्रीनिवास सोबत खिदळत बसली.

यथावकाश सगळ्यांनी मागवलेले पदार्थ आले. एरवी समोर आलेल्या पदार्थावर लगेच ताव मारणारे सगळे आज मात्र उगाच नसलेला सभ्यपणा दाखवत बसले होते. शांतपणे शिष्टाचार पाळत आपआपल्या पदार्थाकडे टकामका पाहत, हळूच दुसर्‍यांनी काय मागवलंय याचा धांडोळा घेत, ‘अरेच्चा, ते काय आहे. छानच दिसतंय, तेच मागवायला हवं होतं काय’ असे विचार मनात घोळवत, एकेक चमचा हळूच तोंडात सरकवत, समोरच्या बोलणार्‍याकडे आपलं पूर्ण लक्ष आहे असं भासवत (ते अजिबातच नसताना) होते.

आपल्या संपीचं मात्र या कशाकडेही अजिबात लक्ष नव्हतं. तिचं इडली-सांबार टेबलवर अवतरल्यापासून तिने प्रामाणिकपणे आपलं लक्ष त्याच्यावरच केन्द्रित करून ताव मारायला सुरुवात देखील केली होती. आजूबाजूचे fanci दिसणारे पदार्थ पाहून ती अजिबातच विचलित वगैरे होत नव्हती.

मृणालने मागवलेला wooden प्लेट मधला खालून वाफाळणारा आणि वर icecream असलेला ब्राउनी सदृश पदार्थ पाहून श्रीनिवास मिश्किलपणे म्हणाला,

‘हे खायचं पण असतं का? बघूनच पोट भरल्यासारखं वाटायला लागलंय मला’

यावर मृणालने त्याच्याकडे एक जबराट, तुच्छतामिश्रित कटाक्ष टाकला आणि आपली ही लाइन आता बंद झाली हे श्रीनिवासला कळून चुकलं. संपीकडे पाहून मग त्याने हळूच खीखी केलं.

त्याच्याकडे पूर्ण दुर्लक्ष करत मृणाल निखिलला उद्देशून म्हणाली,

‘अरे, तू त्या अमुक-अमुक joint वरच्या waffles खाल्ल्यास का? बियॉन्ड yummy या..’

आपल्याला सगळ्यातलं सगळं कळतं असा आव आणणारा निखिल लगेच, ‘ओह यस यस.. delicious they are!’ म्हणून मोकळाही झाला.

Waffles हे नावच संपीसाठी नवं असल्याने तिने त्या संभाषणाकडे जरासा कानाडोळाच केला. संपत आलेल्या इडलीवरुन तिचं लक्ष मग मंदार कडे गेलं. कुठल्यातरी जगावेगळ्या नावाचं सॅंडविच खात तो मयूर सोबत mechanics वर चर्चा करत होता. ‘हा नेहमीच किती इंटेलेक्चुवल असतो..’ नकळत तिच्या मनात येऊन गेलं. बोलता बोलता त्याचं लक्ष त्याच्याचकडे पाहणार्‍या संपीकडे गेलं. संपीने नजर इकडे-तिकडे वळवली. तो हलकेच गालात हसला.

त्यानंतर मग एकमेकांची खेचत, चिडवा-चिडवी करत त्यांचं गेट-टुगेदर छान पार पडलं. एकमेकांना भेटल्याचा आनंद सगळ्यांच्याच चेहर्‍यावरून ओसंडून वाहत होता. पुन्हा भेटायचं आश्वासन देत सगळे पांगायला लागले. निघण्याच्या तयारीत असलेल्या संपीकडे पाहून मंदार म्हणाला,

‘तुझं कॉलेज आणि हॉस्टेल त्या अमुक-अमुक भागात आहे ना..?’

‘हो’

‘माझी बहीण तिकडेच राहते.. मी आज तिच्याचकडे जातोय. चल सोडतो तुला’ तो जागचा उठत म्हणाला.

हे वाक्य ऐकून संपीच्या पोटात का कोण जाणे फुलपाखरं उडायला लागली. थोड्याशा नर्वसपणे आणि बर्‍याचशा आनंदात ती त्याला,

‘हो चालेल..’ म्हणाली.

आणि मग दोघेही जायला निघाले.

 

17

 

मावळलेला दिवस, लखलखणारे दिवे, रस्त्यावरची वाहनांची वर्दळ, आणि मंदारच्या स्कूटीवर डबलसीट बसलेली संपी.. तिला आज जणू आपल्याला पंख फुटलेयत आणि आपण हवेत तरंगतोय असं वाटायला लागलं होतं.

‘मग, कसं चालूये सेकंड सेमिस्टर?’ मंदारने विचारलं.

‘ते.. चालूये ठीक-ठाक’ संपी उत्तरली.

‘ठीक-ठाक? Why?’

‘अरे म्हणजे, चालूये. खरं सांगू का मला सध्या dan brown सोडून दुसरं काही दिसतच नाहीये. कसलं भारी लिहतो तो.. कमालच एकदम.’

‘हाहा.. प्रेमात पडलीस की काय त्याच्या?’

‘हेहे.. वेरी फनी. पण तो भारीये. आता त्याची सगळी पुस्तकं वाचून काढणार मी.’

यावर स्कूटी चालवत चालवत डोक्याला हात लाऊन मंदार म्हणाला[PD1] ,

‘नाई वाच तू.. पण, अधून-मधून थोडं आमच्याशीही बोलत जा.. एकदा गायब झालीस की गायबच होतेस’

‘हो का.. तूच बिझी असतोस तुझ्या ‘इंटेलेक्चुवल’ फ्रेंड्स मध्ये..’

‘इंटेलेक्चुवल?’

‘हो.. तू एक हुशार आणि तुझे फ्रेंड्स पण तसेच हुशार वगैरे..’

‘हाहा.. काहीही. आणि तू हुशार नाहीयेस असं कोणी सांगितलं तुला?’

‘हुशार म्हणजे.. ठीक-ठाक ए मी. तुझ्याइतकं पळत नाही बाबा माझं डोकं..’

इतक्यात मंदारने गाडी साइडला घेत बंद केलेली पाहून संपी बोलायची थांबली. आणि मग आजूबाजूला पाहत, गाडीवरून उतरुन स्वत:वरच हसत म्हणाली,

‘अरेच्चा! आलं होय हॉस्टेल माझं. कळलंच नाही मला.’

मंदार तिच्या त्या धांदलीकडे आणि तिच्याकडे शांतपणे पाहत होता. क्षणभराने थोडीशी चुळबुळत संपीच म्हणाली,

‘असा काय पाहतोयस तू..’

‘पाहतोय.. शाळेतली ती दुरून वेंधळी, गबाळी, अबोल आणि तरीपण खूप सुंदर वाटणारी संपी जवळून कशी दिसते ती..’

तो कमालीचा सिरियस. हे ऐकून संपीची चुळबुळ आता शिगेलाच पोचली. तिला आतून ते जाम आवडलेलं होतं अर्थात.

‘तुला आठवते शाळेतली मी?’

‘आठवते का म्हणजे? अगदी क्रिस्टल क्लियर आठवतेस. कोपर्‍यात, घोळक्यात बसलेली, आपल्याच विश्वात गुंग असणारी, पंजाबी ड्रेस मधली तू.. तुझा एक मोरपंखी रंगाचा ड्रेस होता.. खुपवेळा तोच घालायचिस. आवडता होता काय..’

हे ऐकून तर संपी आता चाटच पडली. ‘ह्याचं इतकं लक्ष होतं आपल्याकडे?? कधी?’ खरंतर मंदार म्हणजे topper होता. सगळ्या शिक्षकांचा, विद्यार्थ्यांचा फेव्हरेट!

‘हो अरे तो एकदम फेव्हरेट होता माझा. आईशी भांडून घेतला होता. पण तो ड्रेस मी सोडून बाकी कोणालाच कधीच आवडला नाही.. सगळ्या मैत्रिणी हसायच्या मला. पण मी कै तो घालायचा सोडला नाही.’ यावर हसत तिने त्याला टाळी द्यायला हात वर केला. तो मात्र शांत नेहमीप्रमाणे.

वर गेलेला हात खाली घेत संपी म्हणाली,

‘तू हसत वगैरे नाहीस का रे? सीरियस हंक!’

यावर पुन्हा एक लहानसं स्मित करून तो शांत झाला. आणि मग तिला प्रतिप्रश्न करत म्हणाला,

‘आणि तू कायम हसतच असतेस का?’

यावर जरासा विचार करून, आणि आठवून ती म्हणाली,

‘हो म्हणजे ऑल्मोस्ट.. मी एकतर झोपते.. नाहीतर खाते.. नाहीतर मग हसत असते..’

‘हाहा.. ब्लेस्ड यू आर..’ मनापासून हसत तो म्हणाला.

‘ब्लेस्ड? का..’

‘अगं म्हणजे.. यू आर सिम्पल.. लायव्ली. नॉट अॅट ऑल कॉम्प्लिकेटेड.. म्हणून म्हणालो.. मी नाहीये असा. आय’म introvert टाइप्स. खूप विचार करणे, कमी बोलणे वगैरे गुणधर्म.’

‘हम्म.. पण तेच भारी वाटतं. कसला composed वाटतोस तू माहितीये.. विचार करून उत्तर देणं वगैरे.. मला कधी जमेल की..’

‘कशाला जमायला हवंय. जशी आहेस तशीच खूप भारी आहेस. डोन्ट चेंज!’

यावर संपी त्याच्याकडे पाहत जराशी हसली.

‘चल, उशीर झालाय.. ताई वाट पाहत असेल. निघतो मी. It was Nice to meet you 😊 ’

‘हो.. चालेल.. बाय.. आय मीन सेम हियर..’ संपी स्वत:च्या वेडेपणावर पुन्हा हसली.

तिच्याकडे पाहत हसत त्याने गाडी स्टार्ट केली.

 

संपी आज रोजच्या पेक्षा जराशी जास्तच हसत होस्टेलवर आली. मीनल तिचं ते ध्यान पाहतच होती.

‘संपे, क्या हुआ? कुछ ज्यादाही खुश लग रही है आज.. क्या बात है..’

संपी तिने विचारण्याचीच वाट पाहत होती. तिने मीनलला लगेच तिच्या गेट-टुगेदरचा पूर्ण वृत्तान्त ऐकवला. श्रीनिवास कशी मजा करत होता, श्वेता कशी वेड्यासारखी वागत होती, वगैरे वगैरे सगळं. हो पण, मंदारचा उल्लेख मात्र तिने क्वचितच केला.

याने समाधान न होऊन मीनल म्हणाली,

‘बस.. इतनाही? मुझे तो कुछ औरही लग रहा है..’

‘कुछ और म्हणजे?’

‘तू ही बता.. क्या हुआ है?’

इतकावेळ कसंतरी पोटात ठेवलेलं मंदार प्रकरण मग संपीने शेवटी तिला सांगूनच टाकलं. त्याने कसं तिला इथवर सोडलं, काय काय म्हणाला.. सगळं!

‘मुझे पता था.. पहलेसेही.. जैसे तुम दोनो लगे रहते हो ना मोबाइल पे.. पता था मुझे..’ एखादा खजिना सापडावा अशा आनंदात मीनल बोलत होती. पण, तिच्या बोलण्याचा काही अर्थ न लागून संपी म्हणाली,

‘काय? क्या पता था तुझे?’

‘यही.. की वो पसंद करता है तुझे..’

‘चल काहीपण..’ संपी ती गोष्ट नाकारत म्हणाली.

‘तू कुछ भी कह.. लेकीन है तो ऐसाही..’ मीनल मात्र ठामपणे म्हणाली.

संपीला तिचं म्हणणं आतून सुखावत तर होतं. पण ते खरं मानायला ती अजून तयार नव्हती. याच विचारात मग तिला बेडवर पडलेलं विन्सी कोड दिसलं. झालं. बाकी सारं विसरत तिने त्याच्यावर पुन्हा उडी मारली आणि त्या विश्वात कधी हरवून गेली तिचं तिलाही समजलं नाही.

डिक्शनरीत एकेक शब्दाचा अर्थ पाहत पालथं पडून पुस्तक वाचणार्‍या संपीकडे पाहून मीनल हसत  म्हणाली,

‘क्या होगा इस लडकी का क्या पता..’ आणि ती स्वत:च्या कामाला लागली.

 

थोड्यावेळाने संपीच्या फोनने टुन्न केलं. पुस्तकातलं डोकं काढून तिने फोनकडे पाहिलं,

‘विन्सी वाचत असशील.. हाय सांग तुझ्या Dan ला..

बाय द वे, फेल्ट नाइस टूडे. असे गेट-टुगेदर्स अरेंज केले पाहिजेत आपण वरचेवर..

यापुढे एक विंकिंग स्मायली..’

मंदारचा मेसेज. तो वाचून संपी हसली. तिला मीनलचं बोलणं पुन्हा आठवलं.  पण लगेच तो विचार बाजूला सारत,

‘हो खरंच’ असा रीप्लाय टाइप करून ती पुन्हा तिच्या पुस्तकात शिरली. आणि ते हातात घेऊनच कधीतरी गाढ झोपीही गेली..

 

 18

 

‘संपे उठ.. संपे.. संपदा.. अरे आज कॉलेज नई आना क्या तुझे?’

बेडवर पालथी झोपलेली संपी ढिम्म हलली नाही. तिच्या स्वप्नात ती अजून विन्सी कोड मध्येच होती. Uniform घालून तयार असलेल्या मीनलने शेवटी तिच्या अंगावरचं पांघरूण खसकन ओढलं आणि म्हणाली,

‘उठ जा यार चल.. आज शायद रिजल्ट आयेगा.’

रिझल्ट हा शब्द ऐकून मात्र संपी खाड्कन उठून बसली,

‘काय? रिजल्ट? कुठे? कधी?’

‘आज. अभी. उठ. चल. नाही तो फर्स्ट लेक्चर गया..’ मीनल गडबडीने म्हणाली.

संपी डोळे चोळत उठली. आणि ब्रश कडे धावली. पण पाहते तर रोजच्या जागी ब्रश काही दिसेना. पिंजरलेले केस खाजवत, अर्धवट झोपेत, मीनलची नजर टाळत ती ब्रश शोधायला लागली.

‘अरेच्चा.. गेला कुठे हा.. इथेच तर होता. Dan ने गायब केला वाटतं. हीही’

त्या अति घाईच्या वेळेत आणि अर्धवट झोपेतसुद्धा संपीला असले फालतू जोक्स crack करताना पाहून मीनलने डोक्यालाच हात लावला. एवढ्यात तिला संपीच्या बेडवर पडलेल्या विन्सी कोड मधून टूथब्रशचं डोकं बाहेर डोकावताना दिसलं. संपीने ते काल रात्री चक्क बूकमार्क म्हणून वापरलं होतं आणि आता साफ विसरून गेली होती.

‘हां.. उसिने गायब कीया है.. वो देख..’ मीनल रागातच म्हणाली.

‘अरेच्चा! हो रात्री मीच घेतलं होतं..’ संपी हसत दात घासायला पळाली.

 

दोघी कॉलेज मध्ये पोचतायत तोवर पहिलं लेक्चर अर्थातच सुरू झालेलं होतं. आणि आज ते चक्क mechanics चं होतं. Mechanics म्हणजे टेंशन हे आता संपीच्या डोक्यात फिक्स झालेलं. शिकवणार्‍या प्राध्यापिका बाईही कमालीच्या खडूस होत्या. मीनलच्या मागे लपून संपी वर्गात शिरली आणि ठरलेला मागचा बेंच पकडून बसली. रिझल्टच्या बातमीमुळे आज वर्गात लक्ष तसं कोणाचंच नव्हतं. प्रत्येकीच्या मनात नाही म्हटलं तरी धाकधूक होतीच. पहिलं लेक्चर झालं, दुसरं झालं, तिसरं झालं, recess ही उरकला. पण रिझल्टचं नामोनिशाण काही कुठे दिसेना. आता आज काही तो लागत नाही म्हणत सगळे बर्‍यापैकी निर्धास्त झाले होते. संपी तर शेवटचं लेक्चर बंक करून विन्सी चे राहिलेले शेवटचे ५० पेजेस वाचून काढावे या विचारात होती पण तितक्यात कोणीतरी धावत वर्गात बातमी घेऊन आलं. ‘रिझल्ट लागलाय!’

झालं. सगळ्यांच्या पोटात नाही म्हटलं तरी गोळा आलाच. इंजीनीरिंगचा हा पहिला निकाल. नंतर नंतर सेकंड, थर्ड इयर ला ‘अरे आज निकाल आहे. चल आधी एखादी मूवी टाकून येऊ. कसा लागेल काय माहित.’ वगैरे गेंड्याची कातडी टाइप्स अॅटीट्यूड बनत जातो. पण पहिल्या सेमिस्टरच्या निकालाची मात्र सगळ्यांनाच धास्ती आणि उत्सुकताही असते. संपीच्या ग्रुपची अवस्थाही काही वेगळी नव्हती. ती, मीनल, मेघा, प्राजक्ता चौघी एकमेकांचे हात घट्ट धरून गेल्या रिझल्ट पहायला. लिस्ट मध्ये नाव शोधताना मनाची जी काही अवस्था होत असते ना तिची तुलना कशाशीच होऊ शकत नाही. प्राण डोळ्यांत आणून संपीची नजर स्वत:चं नाव शोधत होती.. पण तिच्या आधी ते मीनलला दिसलं.

‘संपे, इधर इधर..’ तिने संपीला जवळ-जवळ ओढलंच.

संपीने ते पाहिलं. ‘संपदा मिलिंद जोशी..’ आणि पुढे विषयवार पास.. पास.. पास.. दिसत गेल्यावर तिचा जीव भांड्यात पडायला लागला. आणि सगळ्यात शेवटी एकूण ‘पास’ दिसल्यावर तर ती ‘हुश्श..’ असं मनातल्या मनात म्हणालीही.

यथावकाश मीनल आणि प्राजक्ताही संपीप्रमाणेच ‘क्लियर’ होत्या. मेघाचा मात्र एक backlog आला. तिच्या सांत्वनाखातर चौघी मग बर्‍याचं फिरल्या आणि तिला फ्रेश करण्याच्या नादात रग्गड पोटपुजा करत स्वत:च ‘फ्रेश’ झाल्या.

पहिलं सेमिस्टर तरी संपीने सही-सलामत पार केलं होतं. आता तिला थोडाफार कॉन्फिडंस आलेला होता. मुलांची वाटणारी भीतीही आता कमी झाली होती. समोर मुलं दिसली तर ती मान खाली घालून किंवा वाट बदलून वगैरे आता जायची नाही.

या काळात तिला अजून एका गोष्टीची प्रथमच जाणीव झाली, ती म्हणजे ‘आपण ‘छान’ वगैरे दिसतो!’. मंदार अधून-मधून हे तिला म्हणायचाच. पण, श्री-मयूर देखील बर्‍याचवेळा या गोष्टीचा उल्लेख करायचे. ‘दिसणं’ या गोष्टीविषयी इतके दिवस पुर्णपणे अनभिज्ञ असलेली ती, किंवा आतून कुठेतरी स्वत:लाच अन्डररेट करणारी ती आता ‘आरशात’ पहायला लागली होती. मीनलमुळे नुकतीच तिची ‘पार्लर’ या गोष्टीशी ओळखही झाली होती. त्यामुळे, एकूण राहण्या-वागण्यातला गबाळेपणा काही अंशी कमी झालेला होता. गळयातली ओढणी जाऊन आता tshirts आले होते. केसांची लांबी कमी झाली होती. कोरलेल्या भुवयांमुळे टपोरे डोळे आता आणखीच खुलून दिसायला लागले होते.

हे सगळे दृश्य, बाह्य बदल सोडले तर आतूनही ती आता बदलायला लागली होती. विचार करण्याची पद्धत बदलत होती. चूक-बरोबरच्या संकल्पना बदलत होत्या. आयुष्य नावाची गोष्ट दोन्ही हात पसरून तिला खुणावत होती. अगणित स्वप्नं, धुंदावणारे दिवस, मैत्रिणींसोबतचा कल्ला, जुन्या मित्र-मैत्रिणीसोबत गप्पा, नवीन विषयांशी होत असलेली ओळख, ऋतू-निसर्ग-भोवताल-माणसं-देश-राजकारण-जग या सगळ्यांचं नव्याने येऊ लागलेलं भान, ते व्यक्त करण्याची अपार ओढ, मंदारसोबत होत असलेल्या अभ्यासा बरोबरच अवांतर चर्चा, त्यातून त्याचं वचन आणि आवाका किती मोठाय याची तिला होणारी जाण, आणि परिणामी तिचाही वाढत जाणारा अभ्यास या सार्‍यात संपी कमालीची बदलत चालली होती. एक गोष्ट मात्र कायम होती ती म्हणजे तिच्यातला निरागसपणा.. चार-चौघात उठून दिसेल असा तिचा तो दुर्मिळ दागिना होता आणि तोच सगळ्यांना तिच्याकडे आकर्षितही करायचा.

दिवस भराभर जात होते. अशातच एक दिवस संपी आणि मंदारची अजून एकदा अगदी न ठरवता भेट झाली. निमित्त होतं रोबोटिक्स workshop चं.. बदललेल्या संपीला प्रथम त्याने ओळखलंच नाही. आणि जेव्हा ओळखलं तेव्हा तिच्याकडे पाहतच राहिला.. तो दिसताक्षणी संपी उत्फुल्ल हसत त्याला सामोरी गेली तेव्हा क्षणभर काय बोलायचं ते त्याला सुचलंच नाही..

 

19

 

‘अरे काय.. तू पण इथे?’ ब्लॅक टी-शर्ट आणि ब्ल्यु जीन्स घातलेली संपी मंदारच्या टेबलकडे येत म्हणाली.

मंदार त्याच्या तीन-चार मुलं-मुली असलेल्या ग्रुपसोबत बसून workshop सुरू होण्याची वाट पाहत होता. दुरूनच त्याला संपी येताना दिसली. पण आधी ही कोण मुलगी आणि अशी काय फार ओळख असल्यासारखी एकदम बोलतेय असं त्याला वाटलं. पण, मग ती जवळ आल्यावर ही आपली संपी आहे हे त्याच्या लक्षात आलं. आणि तो अक्षरश: अवाक झाला. त्याच्या ग्रुपमध्ये जवळ-जवळ घुसून संपी तिचं नेहमीसारखं उत्फुल्ल हसू चेहर्‍यावर झळकवत मंदारपाशी आली. तो असा अचानक भेटल्याचा आनंदही होताच त्यात. पण, तिच्यातल्या बदलांनी आश्चर्यचकित झालेल्या त्याचं मात्र ती जवळ आल्याने एकदम लाजाळूचं झाडच झालं. त्यात त्याच्या मित्र-मैत्रिणींच्या नजरा या दोघांवरच खिळलेल्या. क्षणभर त्याच्या तोंडातून शब्दच बाहेर आले नाहीत. पण मग लगेच सावरत तो तिला म्हणाला,

‘अगं हो, अगदी लास्ट मिनिट ठरलं माझं.. तूही काही म्हणाली नाहीस रजिस्ट्रेशन केलंयस वगैरे..’

‘अरे हो.. त्याची ना गम्मतच झाली. माझंही लास्ट मिनिटच ठरलं. अॅक्चुअल्ली मीनल म्हणलेली सनडे आहे तर ट्रेकला जाऊ. तर आम्ही जाणार होतो ट्रेकला. सकाळी सहाला निघायचं ठरलेलं. पण ना अरे मी उठलेच नाही :D. नऊ वाजता रागावून तिने पाण्याची बदली ओतल्यावर मला जाग आली. मग काय मॅडम बसल्या ना माझ्यावर फुगून. तिचा रुसवा काढता काढता माझ्या नाकी नऊ यायला लागले. तितक्यात वरच्या फ्लोरवरची रेवा आली या workshop विषयी सांगत. तिच्या ग्रुपमधल्या दोघींनी ऐनवेळी तिला टांग दिली होती. मग मला संधीच मिळाली. खूप छान असतं, खूप छान असतं म्हणत मीनलला कसंतरी समजावल आणि आम्ही आलो इथे. आता कुठे ती माझ्याशी बोलायला लागलीये..:D’

संपीचं हे मोठ्या आवाजातलं आणि हशांनी भरलेलं पुराण ऐकून मंदारने डोक्यालाच हात लावला. मुख्य म्हणजे हे सगळं ती त्याच्या अख्ख्या ग्रुपसमोर सांगत होती. अर्थात त्याचं तिला काहीच गम्य नव्हतं. पण प्रत्येक गोष्ट तोलून-मापून, विचारपूर्वक, उद्या बोलायच्या गोष्टींची पण आजच तयारी करणार्‍या मंदारला मात्र उगाच कसंतरी झालं. त्यात आता त्याच्या मित्र-मैत्रिणीच्या चेहर्‍यावर अवतरलेले ‘कोणय ही?’ असं प्रश्नचिन्ह आणि ‘आम्हीही इथे आहोत!’ असं उद्गारवाचक चिन्ह दोन्ही त्याला लख्ख दिसले.

मग ती अजून काही बोलायच्या आत उगाच जरासा घसा खाकरत त्याने तिची सगळ्यांशी ओळख करून दिली. तिनेही सगळ्यांना हाय केलं. आणि ती आता त्यांच्याशीही गप्पा मारण्याच्या बेतात असताना त्याने तिला जवळपास ओढूनच बाजूला आणलं.

‘अरे! काय झालं? तू बोलायचास ती मैत्रेयी हीच का.. क्यूट ए फार.. बोलू दे ना मला..’

‘अगं हो जरा हळू.. इतक्या वेगाने तर मॅथ्सचे प्रोब्ल्म्स पण सोडवत नाही मी. एकतर धक्क्यांवर धक्के देतेयस आणि बोलणं! श्वास तरी घे.. हे सगळे आत्ता शांत वाटताहेत. नंतर चिडवतील मला..’

‘कसले धक्के? आणि तुला का चिडवतील सगळे?’

यावर मग पुन्हा स्वत:च्याच डोक्याला हात लावत हसू लपवत तो म्हणाला,

‘ते सोड.. हे इतकं बोलायला कधी शिकलीस गं तू? शाळेत तर तोंडातून शब्द फुटायचा नाही.’

‘हाहा.. कोणी सांगितलं तुला. तेव्हाही मी अशीच बडबडायचे. फक्त माझ्या ग्रुपमध्ये. आता सगळीकडेच बडबडते. हाहा एवढाच काय तो बदल.’

‘एवढाच? आणि हे काय आहे.. मी ओळखलंच नाही आधी तुला.. संपीची samy झालीयेस तू..’

मग स्वत:कडे पाहत तिची ट्यूब पेटली आणि ती म्हणाली,

‘अरे हो.. तुला सांगायचंच राहिलं ना.. ती पण फार मोठी गम्मत आहे..’

एवढ्यावर तिचं वाक्य मध्येच तोडत तो म्हणाला,

‘राहुदे राहुदे. गमती आपण नंतर डिसकस करू.. workshop सुरू होईल आता..’

इतक्यात संपी कुठे दिसत नाही म्हणून तिला शोधत मीनल तिथे अवतरली. आणि तिला पाहून पुन्हा तितक्याच उत्साहाने तिने तिची आणि मंदारची ओळख करून दिली. त्याला तिथे पाहून मग मीनल म्हणाली,

‘अच्छा.. तो इसलीये आना था तुझे यहा..’

यावर संपी, ‘अगं नाही गं.. मला माहितच नव्हतं. अगदी अचानक भेटलो आम्ही..’ असं काहीतरी म्हणाली.

मीनलकडे पाहून मंदार म्हणाला,

‘थॅंक यू..’

मीनलला प्रश्न पडला.

‘का?’

‘संपीच्या मेकओवर साठी गं.. नाहीतर हिच्या आईबाबांना प्रश्न पडला होता या गबाळीशी लग्न कोण करणार असा..आता बघ रांग लागेल.’

यावर मीनल आणि मंदार दोघेही खोखो हसले.

‘ए गप रे तू.. खडूस कुठला. असा काही प्रश्न नाही पडला बरं आईबाबांना. आणि मुळात मी लग्नच करणार नाहीये.. सो चिल्ल..’

‘ओह असं का.. हा नवीन विचार वाटत सध्याचा..’ मंदार मिश्किलपणे म्हणाला.

‘गप रे तू.. जा सुरू होईल workshop.’ संपी चिडून म्हणाली.

‘हो हो जातोय..

आणि हळूच जाता-जाता कानात, ‘छान दिसतेयस!’ असं म्हणून मंदार त्याच्या ग्रुपमध्ये जाऊन मिळाला.

नाही म्हटलं तरी संपी जराशी लाजलीच.

पुढे workshop सुरू झालं. पण दोघांचंही अर्धं-निम्म लक्ष एकमेकांकडेच लागलेलं होतं. त्यात अर्ध workshop झाल्यावर संपीच्या मोबाइलवर मंदारचा मेसेज झळकला,

‘कॉफी आफ्टर workshop? यू अँड मी..?’

संपी गालात हसली. आणि तिने रीप्लाय केला,

‘hmmm.. विल थिंक अबाऊट इट..;)’

त्यावर लगेच मंदारचा रीप्लाय,

‘तू आणि थिंक?? हाहा’

यावर मग रागाने लाल झालेली दोन तोंडं तिने त्याला रीप्लाय म्हणून पाठवून दिली.

 

आता दोघेही workshop संपण्याची वाट पाहू लागले होते..

 

20

 

‘अरेच्चा.. पाऊस काय पडायला लागला अचानक..’

ऐन चैत्रात पावसाची सर पाहून मंदारने आश्चर्य व्यक्त केलं आणि गाडी लगेच बाजूला घेतली. पण, पावसाचा जोर एवढा की तेवढ्यातही दोघे जरासे भिजलेच. छान संध्याकाळ होती. अंधार पडायला अजून बराच अवकाश होता. रस्ता प्रशस्त आणि झाडांनी भरलेला होता. एका झाडाखाली दोघे थांबले. प्लान बिघडणार की काय म्हणून मंदारच्या चेहर्‍यावर नाही म्हटलं तरी आठी उमटली. संपी मात्र तो पाऊस पाहून जाम खुश झाली. तिचं मन अजूनही अंगणातल्या पावसात खेळणार्‍या अल्लड मुलीप्रमाणेच होतं. हात पुढे करून ते पाउसकण हातात झेलत तिने एकवार मंदारकडे पाहिलं तर तो खट्टू.

‘काय रे काय झालं? चेहरा का पडलाय असा?’

‘आपला प्लान बिघडवणार बहुतेक हा पाऊस..’ मंदार पावसाकडे पाहत म्हणाला.

‘कसला प्लान? कॉफीचाच ना? काय तू.. इतका मस्त पाऊस पडतोय. वातावरण बघ कसलं भारी झालंय. उलट आभार मान त्याचे. ती बघ तिकडे समोर चहाची टपरी दिसतेय.. पाऊस थोडा ओसरला की तिथे जाऊन मस्त आल्याचा चहा घेऊ. सोबत भजी मिळाली तर बहारच! पावसाचाच प्लान बेस्ट ए scholar!’

तिच्या त्या पावसा सारख्याच निखळ, चैतन्याने रसरसून भरलेल्या हसण्याकडे आणि बोलण्याकडे मंदार पाहतच राहिला. खरंच होतं की तिचं. हा असा मस्त पाऊस, सोबतीला ती अजून काय हवं! कॉफी हुकली म्हणून खट्टू झालेल्या स्वत:चच मग त्याला हसू आलं.

‘हम्म.. कधी कधी बोलतेस तू लॉजिकल!’

‘हो का? मिस्टर. प्रॅक्टिकल!..

..bdw, काय बोलणार होतास.. why कॉफी अँड ऑल?’

‘काही नाही गं.. शहाण्यासारखं खूप वागून झालं. तुझ्याकडून थोडासा वेडेपणाचा डोस घ्यावा म्हटलं. मग बॅलेन्स होईल सगळं..’

तिची फिरकी घेण्याच्या सुरात तो उत्तरला.

‘वा रे शहाणं बाळ.. मला वेडी म्हणतोयस?’

‘यस.. इन ए गुड वे.. अॅक्चुअल्ली समटाइम्स आय एन्वी यू.. असं तुझ्यासारखं सहज, सोपं जगता  नाही येत मला..’

यावर संपी जराशी शांत राहिली. तिला पुन्हा मीनलचं बोलणं आठवलं.

‘काय पाहतेयस अशी? प्रेमात वगैरे पडलीस का काय माझ्या?’ डोळे मिचकावत मंदारने विचारलं.

त्यावर आपल्या मनातला विचार याला ऐकू गेला की काय म्हणत तिने ते साफ झिडकारलं.

‘प्रेमात? ह्या.. मी मुळात लग्नच करणार नाहीये!’

‘लग्न?? मी फक्त प्रेमाविषयी बोललो.. तू लग्नापर्यन्त जाऊन पोचलीस.. याने कुछ तो जरूर है..’ मिश्किल हसत त्याने पुन्हा तिची फिरकी घेतली.

संपी आपला बावळटपणा पाहून अजूनच वैतागली,

‘ए गप रे तू.. मी नाही पोचले कुठेही. ते आपलं मी जस्ट क्लियर केलं.. ती तुझी मैत्रेयी आहे बघ तुझ्या प्रेमात.. कशी पाहत होती तुझ्याकडे..’

‘माझी मैत्रेयी?? हाहा काहीही.. जळण्याचा वास येतोय कुठूनतरी..’

‘शी.. मी आणि जलस? हाहा.. फनी.. पण, ती आहे खरंच तुझ्या प्रेमात..’

‘नाही गं.. मैत्रीण आहे फक्त.’

यावर संपी काहीच म्हणाली नाही.

मंदारने मग फोन ऑन करून एफएम सुरू केलं.. पावसाळी वातावरण पाहून त्यावर नेमकं सलील-संदीपचं,

‘तुझ्या माझ्यासवे कधी गायचा पाऊसही
तुला बोलावता पोहोचायचा पाऊसही’  हे गाणं लागलं.

आजचा दिवस नक्कीच काहीतरी वेगळा उगवला होता. सगळं भलतंच घडत होतं. त्या गाण्याने दोघेही जरासे अवघडले. दोघांनी आधी एकमेकांकडे पाहिलं आणि नंतर हवंहवंसं ते गाणं, धुंदावणारं वातावरण, एकमेकांची सोबत अनुभवत एकमेकांकडे पाहणं मात्र टाळलं. मनातलं डोळे बोलून गेले तर काय! गाणं पुढे जात राहिलं..

... कशी भर पावसातही आग माझी व्हायची
तुला जेव्हा असा बिलगायचा पाऊसही..

या ओळींवर मात्र त्याने तिच्याकडे पाहिलंच. तिने नजर पुन्हा टाळली. ल&#